Atlas Okyanusu’na Cebelitarık Boğazı, Hint Okyanusu’na Süveyş kanalı ile açılan Akdeniz, medeniyetin ve ticaretin gelişmesinde oynadığı rol ile önemini halen koruyor.

4 denizinde 8 bin 337 km kıyı ile bir mavilikler ülkesi olan Türkiye’nin 100 yılına damga vuran gemiler Ali Bozoğlu tarafından bir araya getirildi. İçinde barındırdığı derin hatıralar ve yaşanmışlıklara rağmen hiçbiri korunmayan 52 gemi Ali Bozoğlu tarafından ‘Akdeniz’de Ay Yıldızlı Gemiler’ adlı kitapla isimleriyle denizcilik sektörüne kazandırıldı. 36 yıl çalıştığı Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nden emekli olmasına rağmen deniz tutkusunu devam ettiren Bozoğlu kitabını İMEAK Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi’nin desteğiyle çıkardı.

Genç cumhuriyetin yüzen temsilcisi S/S Karadeniz

Yolcusundan kamarotuna binlerce kişinin hatıralarını iki mavi arasında gezdiren 52 geminin en ünlüsü S/S Karadeniz. Gemi, Anadolu’da yoktan var ettiği Türkiye Cumhuriyeti’ni Avrupa’ya anlatmak isteyen Atatürk’ün emriyle 1924 yılında Hollanda’dan 4 bin 200 İngiliz pounduna satın alınmıştı. Haliç Tersanesi’nde 2 yılda fuar gemisine dönüştürülen Karadeniz’in salonunda, Anadolu’nun her yerinden gelen yöresel ürünler konulmuştu. Ambarlarında Kayseri’den et ürünleri, Kütahya’dan çiniler, Bursa’dan ipekli kumaşlar, Beykoz kundura fabrikasından deri ayakkabılar, Ankara’dan tiftik keçisi, Kastamonulu Hacı Bekir’den lokumlar olan Karadeniz, gerçek bir kültür elçisiydi. İstiklal marşımızın bestecisi Zeki Üngör şefliğinde orkestra, ilk kadın milletvekilimiz Mebrure Gönenç, ilk kadın heykeltıraş Nermin Halki’yi de taşıyan gemi 1926’da 12 ülkenin 16 limanında küllerinden doğan Türkiye’yi anlatmıştı.

Türk transatlantiği Gülcemal

1874’te İrlanda’da yapılan 142 metre boyundaki Gülcemal, ABD’ye giden Türk bayraklı ilk gemi olarak denizcilik tarihine geçti. Padişah Mehmet Reşat’ın annesinin ismini taşıyan Gülcemal, hastane gemisi görevini 1920-21 yılları arasında Köstence-İstanbul- New York seferleri ile taçlandırdı. Atlas Okyanusu’nu 22 günde geçen Gülcemal, her seferinde Rusya’dan kaçan Yahudileri kurtarmıştı.

Lüks yolcu gemisi ve ilk kadın hostesler: Akdeniz

Almanya’da yapıldıktan sonra 1956’da teslim alınan Akdeniz 145 metre boyundaydı. Lüks, hususi, 1. Mevki, 2. Mevki toplam 96 kamaralı gemi ilk kadın gemi hosteslerine kapı açmıştı. Gemi, Akdeniz limanlarını dolaşırken, en az 2 dil bilen kadın hostesler genç Türkiye’nin aydınlık yüzüydü. Sadece Akdeniz’de 11 ülkedeki 16 limana giden gemilerden olan Akdeniz 1989’da büyük bir onarımla yenilendi. Ama 2016’da sökülerek eritildi.

Marshall yardımıyla gelen aşk gemisi: İstanbul

1949’da ABD’nin Marshall yardımıyla gelen 4 yolcu gemisine Ankara, Tarsus, Adana ve İstanbul isimleri verilir. 123 metre uzunluğundaki S/S İstanbul, yıllarca 89 kamarasıyla 288 kişiyi mavi yolculuğa çıkardı. İsmini taşıdığı şehirden Akdeniz limanlarına giden vapurda bazen cumhuriyetin kıyafet devriminin kanıtı balayı çiftleri bazen portakallarını satarak Mersin’e dönen toprak sahipleri oluyordu.

Otomobil çağının yansıması: Gökçeada

2. Dünya Savaşı’nın ardından karada yaşanan otomobil devrimine denizde feribot devrimi cevap verdi. Otomobil çağına ayak uydurmaya çalışan denizyolları, 1972 yılında Gökçeada feribotu ile Marmara ve Ege adalarının yanı sıra KKTC’ye arabaları götürmeye başladı. Almanya’da ki gurbetçileri İtalya’dan Türkiye’ye getiren Truva feribotu da dönemin ünlüsüydü. Gökçeada, yolcularının taktığı Takunya lakabıyla Türk sivil denizciliğinin sembol feribotu oldu.

Japon uçakları batırmadı hastane gemisi oldu: Ankara

8 Aralık 1941’de Japon uçakları ABD’nin Pearl Harbor limanına saldırı düzenlerken limanda 87 gemi vardı. Uçaklar 96 gemiyi bombalarken üzerinde Kızılhaç işareti taşıyan hastane gemisi S/S Solace, kamikazelerin hedefi olmadı. Türkçe adı ‘Teselli’ olan gemi savaş boyunca 25 bin yaralı genci evine döndürürken anısına bir madalya bile basılır. 1948’de satın alınan S/S Solace(Teselli), S/S Ankara ismiyle hizmet etti. Ankara’ya binmek öylesine popülerdi ki aylarca öncesinden bilet almak gerekiyordu. Akdeniz hattının ardından Kuzey Buz Denizi’ne çıkan gemiden geriye sadece İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı’nda sergilenen dümeni kaldı.

Doğum Yeri: Ordu Vapuru

Mehmet Uzunoğlu, 1951’de M/S Ordu gemisine annesinin karnında biner. Giresun’a giden gemi fırtınada sallanınca annesi bir hafta erken doğum yapmak zorunda kalınca Uzunoğlu’nun doğum yeri Ordu gemisi olarak geçer kayıtlara. Doğum yerini soranlara Ordu Vapuru cevabını veren Uzunoğlu, “Askerliğime kadar sorun yaşamadı. Ama resmi evraklarda ve işe girişlerde sorunlar başladı. Yinede denizle bütünleşmemi sağladı. Denizlerde huzur bulmam sanırım bir vapurda dünyaya gelmemden kaynaklanıyor.” Dedi.

 Gemilerin ruhu vardır

Çocukluğundan beri denize tutkusu olan Ali Bozoğlu, Türkiye denizcilik İşletmeleri’nde çalıştığı 36 yıl boyunca her geminin kayıtlarını tuttu. Kurumda, arşiv yeteneği ve tarih bilgisiyle tanınan Bozoğlu, her geminin ruhu olduğuna inandığını söyledi. Bozoğlu, “ Bu gemilerin küpeştelerinde evlilik teklifleri yapıldı, kaptanlar çocuklarının doğduğunu köprü üstünde öğrendi. Almanya’da vatan hasretiyle çalışan gurbetçiler bu gemilere binmek için 6 ay önce aldılar biletlerini. Hepsinde ayrı yaşanmışlıklar olmasına rağmen hiçbiri günümüzde yok. Hatta tüm hatıralarıyla sökülüp eritildiler. En azından isimleriyle anılmaları için bu kitabı yazdım. Hikayelerini yazarken duygu yoğunluğu yaşadım hatta üzüldüm.” Dedi.

 Sadece Kartal yaşıyor

1911 yılında Hollanda’da yapıldıktan sonra İstanbul’u işgal eden Fransızlar tarafından getirilen Enterprise kitabın özel bölümünde. Atatürk’ün 13 Kasım 1918 günü işgal donanmasını görmesi üzerine güvertesinde ‘Geldikleri Gibi Giderler’ sözünü söylediği istimbot, Kartal adıyla koruma altına alındı. Muhabir Gökhan Karakaş’in ıssız bir koyda bulduğu Kartal, kitapta adı geçenlerden günümüze kalan tek gemi.