M/V Koza’nın sökümü için izni alınmadığını belirten Çevre Mühendislerdi Odası, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İzmir Valiliği’ne başvurdu. Zehirli atık taşıyan Ethan ve Kuito gemilerini hatırlatan oda, M/V Koza’da çevre kanuna göre girişi yasaklanan radyoaktif ya da tehlikeli atık taşıyabileceğini vurguladı. Geminin battığı yükle 8 ay sonra söküm için Türkiye’ye gelmesi ise dikkat çekti.

Türk deniz ticari filosunun koster(kıyı takibiyle) tipi gemilerinden Marshall adaları bandıralı M/V Koza, 6 bin ton buğday kepeğini taşırken 12 Aralık 2017’de Atlas Okyanusu kıyısındaki Sierra Leone’da imdat sinyali vermişti. 3 ambarı da buğday kepeği ile dolu olan geminin makine dairesinin su aldığını ve geminin batmaya başladığını söyleyen kaptanın acil yardım isteği üzerine Polonya bandıralı M/V ESL Europa hemen harekete geçti. Kuru yük gemisi M/V Koza iskele(sol) tarafına doğru büyük oranda batarken M/V ESL Europa 13 mürettebatı kurtardı. Gemiyi tekrar yüzdürmek için ellerinden geleni yapan kaptan ve başçarkçı(başmühendis) ise bölgede bulunan dökme yük gemisi M/V TD Tokyo tarafından kurtarıldı. Türk sahipli ve 2004 yılında denize indirilen yeni bir gemi olmasına rağmen aldığı hasardan dolayı seyre çıkması uygun görülmeyen gemi sigorta şirketi tarafından başka bir armatöre satıldı.

İçindeki yük olan buğday kepeği ile çıkartılan ve 10 Temmuz 2018’e kadar Sierra Leone’de kalmaya devam eden gemi, İtalyan bir gemi tarafından çekilerek 3 Ağustos’ta sökülerek parçalanması için İzmir Aliağa’ya getirildi. 14 ağustos’ta geminin içindeki buğday kepeği yükünü İzmir İl Tarım Müdürlüğü ve Aliağa Gümrük Muhafaza, Kaçakçılık ve İstihbarat Amirliği yetkilileri denetlemek istedi. Gemide daha önce çıkan yangından dolayı ambar kapaklarının hidrolik sistemleri çalışmadığı görülürken, ambarlardan halen duman yükseldiği fark edildi. 9 ay önce suya batarak ıslanan yükün halen yanması dikkat çekti. Yetkililer gemi ambarındaki buğday kepeğinin halen yanmakta olduğunu belirterek tutanak tuttu.

“Parçalanması için gerekli evraklar gösterilmeli”

Parçalanmak üzere bekleyen geminin ambarlarından yükselen duman dışarıdan rahatça görülürken, pek çok konuda şüphe bulan Çevre Mühendisleri Odası harekete geçti. Geminin resmi izin alınmadan Aliağa’da ki söküm yerine getirildiğini belirten oda, İzmir valiliği Çevre ve şehircilik İl müdürlüğü ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na başvurdu.  Söküme getirilen gemide herhangi bir denetim yapılıp yapılmadığını soran oda, gerekli evrakların (Tehlikeli atık envanter raporu, Solunabilir hava raporu, Radyasyon ölçüm raporu, Firma Gemi Söküm Planı, Gasfree raporu, Notifikasyon formu, Mütemmim cüz (Görgü) tutanağı, Yakıt atıkları Survey raporu, Freon gazları survey raporu, Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü denetim tutanağı) kendilerine iletilmesini istedi.

“Gemi radyoaktif ya da tehlikeli atık taşıyabilir”

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Baran Bozoğlu, “ Aliağa deniz turizminin yoğun olduğu bir yer. Ama derelerimiz, topraklarımız yurt dışından gelen tehlikeli atıklarla kirletilme riski altındadır. Kuito ve Ethan atık gemilerinin eleştirilerimizde ne yazık ki haklı çıkmıştık. Mahkeme söküm işlemlerinin usulsüzlüğüne karar vermişti. Benzer durumların olmaması için teknik ve idari olarak bütün süreçlerin doğru yürütülmesi gerekmektedir. Koza atık gemisinde de benzer Kuito ve Ethan’daki endişelerimizin olduğunu, olayın gelişim süreci nedeniyle söylemek gerekir. Acilen Koza gemisinde İzmir İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nün incelemelerini yapması ve kamuoyu ile paylaşması gereklidir. Aksi halde, bu geminin çevre kanuna göre ülkemize girişi yasak olan radyoaktif atık veya tehlikeli atık taşıdığına, bu atıkların denizlerimizi, derelerimizi, topraklarımızı kirleteceğine ve işçilerin gemi sökümü sırasında gaz ve yanıcı madde nedeniyle risk altında olduğuna dair şüphelerimiz daha da artacaktır.” dedi.

Ethan ve Kuito gerçeği

Şubat 2015’te Bahama bayraklı 350 metre uzunluğundaki petrol işleme gemisi Aliağa’ya söküm için getirilmişti. Angola açıklarında uzun yıllar bekleyen ve radyoaktif atık yüklü olduğunu ileri süren Kuito’nun gelişi büyük yankı uyandırırken Ege Çevre ve Kültür Platformu ile çevre Mühendisleri Odası sökümü engellemeye çalışmıştı. Tüm girişimlere rağmen Kuito Kasım 2015’te parçalanmıştı. Fransa’da hurdaya çıkartılarak geri dönüşüm kararı verilen M/T Methania gemisini, zehirli ve asbestli atık bulundurduğu için hiçbir Avrupa ülkesi kabul etmemişti. Hatta Avrupa ülkeleri, geminin denizlerine girmesine izin vermemişti. 18 bin tonluk geminin adı M/T Ethan olarak değiştirilirken Temmuz 2016’da İzmir Aliağa Söküm Tesisleri’ne getirildi. Radyoaktif ve tehlikeli atık ölçümü sadece 2 saatte yapıldığı öğrenilen geminin sökülmemesi için çabalayan Çevre Mühendisleri Odası ve İzmir Barosu avukatlarının dava açmasına ve itirazlarına rağmen gemi parçalandı.