Anadolu Arkeolojisinin Dayanılmaz Ağırlığı

 

Ülkemiz; UNESCO Dünya Mirası listesine giren Çanakkale Truva Antik Kenti, Nevşehir Göreme Millî Parkı ve Kapadokya, Çorum’daki Hitit başkenti Hattuşa, Adıyaman Nemrut Harabeleri, İzmir Efes Antik Kenti, Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, Kars Ani Arkeolojik Alanı gibi 19 tarihsel zenginliğe sahip. Tarih boyunca medeniyetlerin kesiştiği Anadolu’daki en önemli keşiflerden Şanlıurfa’daki Göbeklitepe insanlık tarihini bilinenden çok daha eskiye 12 bin yıl öncesine kadar götürerek arkeoloji dünyasının dikkatini ülkemize çekmişti. Prof. Dr. Şengül Aydıngün, ülkemizin tarihsel değerlerini bir kez daha anlatmak için alanlarında söz sahibi 71 uzmana danışarak 2021 yılının en önemli keşif ve kazılarını bir araya getirdi.

Tartışmasız ilk sırada: Karahantepe Neolitik Dönem Ören Yeri Kazıları

Bu yıl Türkiye’deki arkeolojik çalışmalar içinde Şanlıurfa’nın Haliliye ilçesindeki Karahantepe Kazıları, çarpıcı sonuçlarıyla listenin ilk sırasına yerleşti. Kazılarda, Göbeklitepe ile çağdaş olan özel yapılar ve sırtında leopar taşıyan insan heykeli ortaya çıkmıştı. Bulunan birbirinden ilginç neolitik dönem eserleri ve heykeller Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenirken Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un katıldığı törenle dünyaya tanıtılmıştı. Bu yılın arkeolojik açıdan çok verimli olduğunu söyleyen Karahantepe Ören Yeri Kazı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, kazılarla çapı 23 metreyi bulan bir kayaya oyma yapının açığa çıkarılmasıyla büyük bir mühendisliğin izini bulduklarını belirtmişti.

 

5 figürlü Sayburç ve Magnesia Antik Kenti

Şanlıurfa’nın Karaköprü ilçesine bağlı Sayburç kırsalında bir evin bahçesinde bulunan Cilalı Taş Devri’ne (Neolitik Çağ) ait ören yeri listenin ikinci sırasına yerleşti. Bahçe duvarlarındaki dikilitaş parçalarında insanlar, leoparlar ve boğadan oluşan beş figürlük sahne ortaya çıkartıldı. Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ yerleşimi Sayburç, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Taştepeler projesinde yer alıyor. Aydın’ın Germencik ilçesindeki Magnesia Antik Kenti’nde sürdürülen kazılarda ortaya çıkartılan yaklaşık 2250 yıllık Zeus Tapınağı üçüncü sırada yer aldı. Zeus Tapınağı, antik kentin 26 bin metrekareye yayılan kutsal agorasında(meydanda) 4 metrelik dolgunun altında bulundu. Magnesia’daki Artemis Tapınağı, Efes, Didim ve Sardes’tekinin ardından Anadolu’da bilinen en büyük dördüncü İyonik tapınağı.

 

Muğla’nın Datça ilçesindeki Knidos Antik Kentinde Roma Dönemi’ne tarihlenen mermer heykel başları, Gümüşhane’deki Satala Antik Kenti’nde Urartulara ait savaşçı kemeri, İstanbul Beşiktaş’taki 46 adet kurgan mezarı ve M.Ö 5000’li yıllara ait çömlekler, Kütahya Çavdarhisar’da Aizanoi Antik Kenti’nde mitolojideki aşk ve güzellik tanrıçası Aphrodite ile şarap tanrısı Dionysos heykellerine ait başlar, Muğla Milas’taki Euromos Antik Kenti’nde Arkaik dönem için önemli Kuros heykelleri, Diyarbakır Ambar Höyük kazılarındaki Gre Fılla’nın da mezarlık işlevi, İzmir Dikili’deki mağarada Geç Yontma Taş Devri’ne ait 14 bin yıllık taş aletler ve kemik buluntuları, kazı başkanları, müze müdürleri ve arkeologlar tarafından seçildi.

Listeye girmese de önemiyle dikkat çeken çalışmalar

Ayrıca, Kadıköy’ün M.Ö. 5. yüzyıldan erken Cumhuriyet dönemine kadarki tarihine ışık tutan Haydarpaşa kazıları, Uşak Blaundos Antik Kenti, Mardin Dara Antik Kenti, Diyarbakır-Mardin karayolu üzerindeki Zerzevan Kalesi, Aydın’daki Alabanda Antik Kenti, Van Edremit Pers nekropolü, İzmir Tisna Antik Kenti, Karabük’teki Hadrianapolis Antik Kenti, Muğla Beçin Kalesi, Muğla Bodrum Halikarnassos Surları, Burdur Gölhisar’daki Kibyra Antik Kenti, Muğla Milas’ta Latmos Dağı’nın önemine değinildi.

Ankete katılan Bazı Müze Müdürleri, Kazı Başkanları ve akademisyenler

Detaylı çalışmayı, Prof. Dr’lar Rüstem Aslan, Göksel Sazcı, Mehmet Özdoğan, Daniş Baykan, Mehmet Tekocak, Engin Akdeniz, Yücel Şenyurt, Neşe Atik, Zeynep Erdem, Ertekin Doksanaltı, Tuba Ökse, Doç. Dr’lar Thomas Zimmermann, Berkay Dinçer, Thomas Zimmerman, Şahin Yıldırım, Hakan Öniz, Davut Yiğitpaşa, Akın Temur, Ahmet Bilir, Abuzer Kızıl, Dr’lar Alpay Pasinli, Nezih Başgelen, Ahmet Boratav, müze müdürleri Rahmi Asal, Rıdvan Gölcük, Serkan Gedük, Seher Türkmen ile İstanbul Arkeologlar Derneği Başkanı Gülbahar Baran Çelik gibi uzmanlar yaptı.

Şanlıurfa Karahantepe Kazılarında insan başlı kült odası,  Şanlıurfa Sayburç’ta ele geçen leoparlı insan kabartması,  Aydın Magnesia Antik Kenti’ndeki Zeus Tapınağı’nın keşfi, Muğla Knidos antik kentindeki mermer heykel başları, Gümüşhane Satala Antik Kentinde ele geçen Urartu Bronz Kemeri, İstanbul Beşiktaş Kazılarındaki Kurgan Mezarlar, Kütahya Aizanoi  Afrodite ve Dionisos heykel başları, Muğla Euromos Arkaik Dönem Kuros heykelleri, Diyarbakır Gre Fılla kutsal alanı, İzmir Dikili’de Paleolitik Mağara’nın keşfi.