Aşırı avcılığın son kurbanı: Kalkan

1 Eylül 2017’de açılan balık avı sezonu 15 Nisan’da kapanırken, 228 gün boyunca ağlarını denize salan gırgır tekneleri sezonu amaçladıkları gibi kapatamadı. 15 Nisan’dan 15 Haziran’a kadar en lezzetli dip balıklarından kalkanında avlanması yasaklandı. Bir zamanlar Karadeniz ve Marmara Denizi’nde çok bulunan dip balığı kalkanın kıyılarımızda yeteri kadar görülmediği için ithal edilerek tezgahlara geldiği öğrenildi. En çok Romanya ve Bulgaristan’da olmak üzere Ukrayna ve Rusya gibi Karadeniz ülkelerindeki çiftliklerde yetiştirilen kalkanlar, şimdilerde tezgahlarda kilosu 80-100 TL’den satılıyor. 3-4 kiloluk bir kalkanın 300-350 TL’den satılması balıkçılar kadar tüketicileri de memnun etmiyor.

Üremeye fırsat bulamadan avlanıyor

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Nuray Erkan, diğer balık türleri gibi kalkanın da artık daha az bulunmama nedenini, üremesine fırsat verilmeden avlanması olarak değerlendirdi. Prof. Dr. Erkan, “ Çok lezzetli ve vitamin deposu kalkanın erkekleri 5-6, dişileri 6–7 yaşlarında olgunlaşıp üremeye geçebilir. Geç olgunluk yaşı nedeniyle trolle yapılan avcılık kalkana üreme fırsatı vermiyor. Yani, neslinin azalmasında en büyük etken üreme şansı verilmeden avlanması. Hatta 50 cm’den büyük kalkanlar yasal avlanma boyunun üstündedir ama üreme şansı elde etmemiş olabilir. Çünkü, kalkanın boyu 1 metreyi bulabilir. Üstelik, dişi kalkan havyarlı olduğu için tercih edilmez. Yani her kalkan balığına en az bir kez üreme şansı verilmesi gerekiyor ama trol avcılığı nedeniyle üreyemeden avlanıyorlar“ dedi.

Prof. Dr. Erkan,“ Ekonomik değeri yüksek kalkan; Karadeniz’de Rusya, Romanya, Bulgaristan ve Ukrayna’da, Çin ve bazı Avrupa ülkelerinde çiftliklerde üretiliyor. Kıyılarımızda ise aşırı avcılık nedeniyle azalma yaşanıyor. Balığın azalmasına trolle avcılık kadar, Avrupa’dan Karadeniz’e akan nehirlerin getirdiği kirlilikte neden oluyor. Hem kirlilik hem aşırı avcılık kalkan neslini tehlikeye soktu. Son yıllarda Karadeniz’deki koruma alanları tezgahlarda kalkanı görmemizi sağlasa da geçmiş yıllarda olduğu kadar çok kalkan çıkmamakta. Az bulunan hep kıymetli olmuştur, balıklar içinde bu geçerlidir. Mevsimde lezzetinin doruğunda olan kalkan kıymetli bir balıktır. Tezgahta görülebilme süresi kısa olduğu için kalkanın balıklar arasında daha saygın bir yeri vardır. Bol yakalandığı dönemler olmuştu. Hatta yetimhanelerde dağıtıldığı kadar bol günleri olmuş. Ama şimdi çok az bulunuyor ve sosyal statüsünü maddi değeri belirliyor.” dedi.

Satanda alanda memnun değil

 

Kadıköy’de ki Özmen Balıkçılık’tan Yaşar Çay, “ Kalkan 15 Nisan’a kadar avlanabiliyor. Eski İstanbullular kalkanın yiyecekleri vakti çok iyi biliyor. Her yıl fiyatı daha çok artıyor. Bu yıl 3-4 kiloluk bir kalkanı 300-350 TL’den satmak zorunda kalıyoruz. Ne müşteri ne biz memnunuz. Kıyılarımızda daha çok avlanabilirse fiyatının düşeceğine inanıyoruz.” dedi.

Karadeniz’in en değerlisi

Kalkan, daha çok Karadeniz’de bulunurken Atlas Okyanusu’nun kuzeydoğusunda ve Baltık Denizi’nde görülüyor. Yuvarlak hafif bombeli vücut yapısı, pulsuz ama düğme olarak adlandırılan küçük kemiksi plakları ile belirgin. Fazla hareket etmemekle birlikte dibi kumlu, hafif çamurlu veya küçük taşlı zeminlerde yaşar. Yaza doğru sahilde 5-10 metre derinlikte oltayla avlanabileceği gibi 50-70 metre derinliklerde bulunur. Nisan-Haziran arasında ürerler. Beyaz et yapısıyla tercih edilen şekli tavasıdır. Izgarası ve sebzelerle birlikte fırında pilakiside oldukça lezzetlidir. Kalkan ciğeride çok lezzetli olduğu için değerlidir. Düğmeleri bile kızartılarak servis edilmektedir. Lezzeti yanında sağlıklı ve dengeli beslenmenin önemli bir adımıdır. Günlük, Omega 3 ve esansiyel aminoasit ihtiyacını karşılar.