İstilacı ama ekonomik değeri yüksek

6 ülkeye 8 bin 350 km kıyısı olan Karadeniz’e yabancı bir tür olmasına rağmen İstanbul Şile’den Artvin’e kadar pek çok balıkçının geçim kaynağı olan deniz salyangozu ilk kez uluslararası düzeyde bir bilim araştırmasına konu oldu. Türkiye’de yılda yaklaşık 10 bin ton avlanan deniz salyangozunun tamamının başta Japonya olmak üzere Uzak Doğu ülkelerine ihracı ekonomimize 15 milyon dolarlık katkı sağlıyor. Yabancı ve istilacı olmasına rağmen sağladığı ekonomik değer, BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne bağlı Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu’nu(GFCM) harekete geçirdi.

Farklı görüşler araştırıldı ekonomik değeri öne çıktı

Deniz salyangozunun 2021’den sonra geçerli olmak üzere avcılık politikasını belirlemek isteyen GFCM, iki farklı bilimsel görüşün araştırılmasını istedi. Türün, Karadeniz ekosistemi üzerindeki baskısını göz önünde bulundurarak avcılığının tamamen serbest bırakılmasını ya da Karadeniz ekosisteminin artık bir parçası olarak kabul edilmesini tartışan GFCM,  deniz salyangozu avcılığının biyolojik ve güvenli sınırlar içinde yapılması karanını aldı. Türkiye, Bulgaristan, Gürcistan, Romanya ve Ukrayna’dan gelen bilim insanları Trabzon limandaki ticari algarna tekneleriyle Karadeniz’e açılırken, deniz salyangozunun gelecek nesillere nasıl aktarılacağı ve hangi sınırlarda avlanacağı yönünde sağlıklı verilere ulaşmak istedi. Deniz salyangozu için atılan ilk bilimsel adım Türk karasularında gerçekleşirken,  bilim insanları gözlemleriyle ülkelerine döndü. Türkiye’den ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ve Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nden 4 bilim insanının katıldığı deneysel sefer 3 gün sürdü.  Milliyet’e konuşan ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ali Cemal Gücü, “Amacımız ortak araştırma yönteminin denenmesiydi. Ekim ayında tüm araştırmacılar kendi karasularında eş zamanlı aynı yöntemlerle çalışacak. Karadeniz’deki deniz salyangozu stokunun belirlenmesi, üretim potansiyeli ve uygulanması gereken avcılık prensiplerinin çıkartılması amaçlanıyor.” dedi.

 Küçük balıkçıların umudu deniz salyangozu

Bulgaristan’ın Burgaz kentinde yapılan toplantının ardından denize açıldıklarını söyleyen Prof. Dr. Gücü, “ Komisyon, deniz salyangozunun sürdürülebilir seviyede avlanmasını amaçlıyor.  Yönetim planı 2021 de hazırlanarak tüm ülkelerin görüşüne sunulacak. Kimseyi mağdur etmeden deniz salyangozunun sürdürülebilir avcılığının yapılması çok önemli. Balık stoklarındaki genel azalma ve dalgalanma deniz salyangozunu alternatif olarak ortaya çıkarttı. Deniz salyangozu, trol ve gırgır gibi endüstriyel ölçekli balıkçı karşısından gelir olarak gerilemekte olan küçük balıkçılara umut oldu, bu durumun sürdürülmesi ve ileriye götürülmesi önemli. Diğer taraftan her ne kadar bu bir ön çalışma olsa da bu vesileyle Türkiye’de avlanan deniz salyangozlarının diğer Karadeniz ülkelerinde avlananlardan önemli derecede küçük olduğunu öğrendik. Bu değerli kaynaktan daha iyi yararlanmak için stokumuzu bilimsel prensipler çerçevesinde kullanmamız gerekiyor ”dedi.

Tek doğal düşmanı Karadeniz’de çok az

Ana vatanı Japonya kıyıları ve ılıman denizler olan deniz salyangozu 1940’lardan itibaren gemi balast sularıyla Karadeniz’e gelirken, ekonomik değeri 1980’lerden sonra öğrenildi. Üremek için gerekli doğal şartlara sahip Karadeniz’de, midye ve istiridyeleri yiyen hayvan hızla çoğaldı. Özellikle midye yataklarını zarar veren istilacı türün Uzak Doğu ülkelerine ihraç edilmesiyle pek çok balıkçı, teknesini deniz salyangozu avına dönüştürdü. Deniz salyangozu avcılığının tüm Karadeniz ülkelerinde hızla önem kazanması, Karadeniz’deki Avrupa Birliği ülkelerinin düzenlemeye gitmesine neden oldu. 5-25 metre derinlikte yaşarken diğer canlıların yaşam alanlarını işgal eden, midye ve istiridyeyle beslenen deniz salyangozunun tek doğal düşmanı Deniz Yıldızı Karadeniz’de çok az görülüyor. Gücü, “Bugün 4 cm civarında avlanan deniz salyangozunun av boyu artmasıyla pazardan Türkiye’nin alacağı pay da artar. Türkiye’nin Karadeniz’de rakipleri var. Seferdeki yabancı uzmanlar, örneklenen deniz salyangoz boylarını şaşırtıcı derecede küçük buldu. Bu durum ülkemiz kıyılarındaki deniz salyangozu  stokumuzun üzerindeki baskının yüksek olduğuna işaret ediyor” dedi.