Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Rusya’nın Vladivostok kentinde esir hayatı yaşayan Osmanlı askerlerinin Japonlar tarafından Türkiye’ye getirildiği ortaya çıktı. 1890 yılında II. Abdülhamit’in Japon prensine gönderdiği hediyeleri teslim ederek çıktığı dönüş yolunda batan 569 askerle batan Ertuğrul fırkateyni ve 1985 yılında İran-Irak savaşında mahsur kalan Japonları kurtaran THY Pilotu Orhan Suyolcu’nun ardından 1921 yılında yaşanan yolculuğun iki ülke arasında dostluğun başka bir işareti olduğu kanıtlandı. 1.Dünya Savaşı’nda 3 kıtada ve 10 cephede savaşan Osmanlı İmparatorluğu Kafkas Cephesi’nde Ruslarla mücadele etmişti. Ruslara esir düşen 65 binden fazla Osmanlı askeri Sibirya’da ki toplama kamplarına gönderildi. 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi ile savaşı yenik tamamlayan Osmanlı İmparatorluğu’na teslim edilmeyen askerlerin bir kısmı da Vladivostok kentinde tutuldu.

Japon Yarbay: Kimseyi alamazsınız gerekirse savaşırız

1918 yılında Japon donanması Vladivostok’u işgal edince Rusların elindeki Osmanlı esirlerinin sorumluluğu onlara geçti. Milli mücadelenin kazanılmasıyla 6-7 yıldır Rusların esiri askerlerimizin İstanbul’a dönmesi için çalışmalar başlatıldı. 1921 yılında Japonlar, Türk askerlerini Hint Okyanusu üzerinden İstanbul’a gönderme kararı alınca Ankara hükümeti 48 bin sterlin göndererek transferi istedi. Japon hükümeti, Katsuva Deniz İşletmesi ile anlaşırken Japoncada parlak güneş anlamına gelen Heimei Maru gemisi ve Yarbay Yukichi Tsumura görevlendirildi. Esir hayatında evlenen hatta çocuk sahibi olan 1012 asker, 19 kadın(Tatar, Sibiryalı, Kazak) ve 17 çocuk, Heimei Maru gemisine 23 Şubat 1921’de bindirildi. 45 gün sürmesi planlanan yolculuğun sonlarında 5 Nisan’da Heimei-Maru, Ege Denizi’ne girdi. Türk askerler anavatanlarında yeni kurulacak cumhuriyet ile tanışmayı beklerken gemi Yunan savaş gemisi tarafından durduruldu. İzmir ve çevresinde ki Batı Anadolu’yu işgal eden Yunanistan, askerlerin kendilerine teslim edilmesini istedi. Yarbay Tsumura, Heimei-Maru’da ki hiç kimsenin verilmeyeceğini, gerekirse savaşacağını söyledi. Tsumura’nın kararlı tutumu Yunan askerlerine geri adım attırdı.

Kızılay ve Kızılhaç devreye giriyor

Yarbayın direnişiyle Midilli Adası’nda tutuklu bekletilen gemide erzak hızla azaldı. Japon Yarbay Türk askerlerin esaretinin bitmesi için çaba harcarken Cemiyet-i Akvam, hastalar, kadınlar ve çocuklardan oluşan 395 kişiyi Olimpos adlı Yunan vapuru ile İstanbul’a gönderdi. Heimei Maru ise Yarbay Tsumura komutasında yaklaşık 600 esirle beraber Pire Limanı’na çekildi. Yunan baskısına boyun eğmeyen Japon Yarbay, Türk askerleriyle 8 ay boyunca sıkıntı çekti. Osmanlı kuruluşu Hilal-i Ahmer(Kızılay) girişimleri ve Japon yarbayın mektuplarıyla uluslararası Cemiyet-i Akvam, askerleri İtalya’da bir adaya gönderdi. Heimi-Maru gemisi 18 Ekim 1921’de kayalık ada Asinara’ya ulaştı. Esirler adaya çıkartılırken kader birliği yaptığı Heimei-Maru Japonya’ya geri döndü. 8 ay sonra 25 Haziran 1922’de Kızılay, Ümit Vapuru’nu göndererek Türk askerlerini İstanbul’a ulaştırdı.

Japon Büyükelçi: Türk-Japon ilişkilerinde yeni bir hikaye

Belgesel yapımcısı Hayriye Savaşçıoğlu, Japonya ile aramızdaki üçüncü dostluk hikayesini ortaya çıkardı. Esir askerlerden Ahmet Dokur’un oğlu Mustafa Dokur’un İstanbul’da ki Yarbay Yukichi Tsumura’nın Tokyo’da ki evinde çekimler yapan Savaşçıoğlu, ayrıca Japonya Savunma Bakanlığı arşivine giren ilk Türk belgeselci oldu. Uluslararası Kızılhaç, Birleşmiş Milletler, Genelkurmay Başkanlığı(ATASE) ve Kızılay arşivlerini de 2 yıl boyunca inceleyen belgeselci, çektiği film ile 98 yıl önceki kahramanlığı ortaya çıkarttı. Savaşçıoğlu, “ Heimei Maru’da ki askerlerden birinin oğlu Mustafa Dokur’da silik bir fotoğraf ve bir not defterinden başka bir şey yoktu. Çektiğimiz ‘Vatana Giderken Heimei Maru’ belgeseliyle Türk Japon dostluğunun bilinmeyen bir dayanışmasını anlatmaya çalıştık. 6 yıl sürdü bu çalışma. 2019 yılı Japonya’da Türkiye yılı olarak kutlanıyor. Belgeselde iki uzak ülkenin askerlerinin nasıl bir dayanışma örneği gösterdiklerini anlatıyoruz.” dedi. Belgeseli izleyen Japonya’nın Ankara Büyükelçisi Akio Miyajima ise, Türk-Japon dostluğunu konu alan belgeselin kendisini çok etkilediğini söyledi. Miyajima, “ Yapım iki ülke arasında acıklı ve güzel bir hikayeyi ortaya çıkartıyor. Filmin hikayesini daha önce bilmiyordum. Filmi izledikten sonra Türk-Japon birlikteliğine dair yeni bir hikaye daha öğrenmiş oldum. Türk ve Japonların ebedi dostluğunu ürünü bu olay bizim barış için birlikte çalışmamız gerektiğini hatırlatıyor” dedi.