Jüri üyeleri de benim gibi konuyu iyi kavramamışlar ki teze en düşük geçerli notu vermişler. 19 yıl sonra aynı ülkenin Bilim Akademisi, o tezi oluşturan çalışması nedeniyle Svante Arrhenius’a Nobel ödülü veriyor. Ünlü olduktan sonra rehavete kapılmayıp çalışmalarını sürdüren Svante Arrhenius yine önemi yıllar sonra anlaşılacak başka bir ilke imza atıyor: Atmosferdeki karbondioksit miktarı ikiye katlanırsa hava sıcaklığında 5 ya da 6 derecelik bir artış olabilir. Fakat bu kez buluşun önemini kavrayamayanlar arasında Arrhenius’un kendisi de var.

100 yıl sonra Greta doğar

Svante Arrhenius’un Nobel ödülü almasından tam yüz yıl sonra 2003 yılında bir kız çocuğu doğar. İsveç’te Greta Thunberg. Annesi Melane bir opera sanatçısı kamusal bir figür ve yazar. Babası Svante ise bir aktör. Aile ağacında ki Svante Arrhenius ile aynı soydan. Sadece Svante Arrhenius ile mi ? Hayır. Svante Arrhenius’ un torunu Gustav Arrhenius’da güneş fiziği üzerine ABD ‘de Scrippse Enstitü’de çalışan ünlü bir profesör. Ailede süregelen bilime yatkınlık ve ailesinin desteği Greta’nın olabildiğince çok şey öğrenmesini sağlar. 11 yaşında bunalıma girer Greta, yemek yemeyi ve konuşmayı keser ve iki ayda 10 kilo verir. Greta’ ya asperger sendromu ve seçici dilsizlik sendromu konur. Tek bir konuda konuşur bu süreçte, gezegenimizin geleceğine dair kaygıların paylaşıldığı konularda…

En büyük destekçisi annesi

Annesi, şarkı söylemek için gitmek zorunda olduğu yurt dışındaki operalara uçakla gitmeyi keser, babası elektrikli arabaya geçer ve o günden sonra et yemezler. Greta fark yaratabildiğini gördükçe kendini daha güçlü ve daha etkili hisseder. 20 Ağustos 2018… Kahvaltıdan hemen sonrası Greta ayakkabı bağcıklarını bağlar, evden çıkmaya hazırlanır okula gitmek üzere. Ancak okula gitmez Greta. İsveç Riksdag parlamento binasının dışındaki merdivenlere oturur. Elinde birkaç kelimenin yazılı olduğu kartondan dövizi vardır

“İklim İçin Okul Grevi’

Ve gelip geçene dağıttığı bir el ilanı yaptırır.

“Bunu yapıyorum çünkü siz büyükler geleceğimin içine ediyorsunuz’

Günler günleri kovalar ve yirmi gün boyunca parlamento binasının önünde oturur. Farklı farklı kişilerin dikkatini çekmeye başlar. Öğretmenleri ikiye bölünür. Davranışını uygunsuz bulan ya da gelip yanına oturarak destek veren öğretmenler olur. Birkaç hafta içinde iklim için okul grevi küresel hale gelir. Aynı yıl Kasım ayı. İsveç Parlamentosu önünde oturduğu sabahtan beri üç ay geçmiştir ve Greta, TEDx Stockholm‘da konuşmaya çıkar. Mavi eşofman üstünün fermuarı boğazına kadar çekilidir.

Mesajı açıktır;

“Umuda ihtiyacımız yok, eyleme ihtiyacımız var. Ancak sadece eyleme geçtiğimiz zaman umudumuz olduğunu düşünebiliriz. Bunu yapıyorum çünkü kimse bir şey yapmıyor. Yapabileceğimi yapmak, benim ahlaki sorumluluğum. Politikacıların iklim sorununa öncelik vermesini, iklime odaklanmasını ve onu bir kriz olarak ele almasını istiyorum. Kitaplarım burada diyor kusursuz bir İngilizceyle. Ama şunu da düşünüyorum. Okulda neyi kaçırıyorum? Okulda ne öğreneceğim? Olgular ve gerçekler bir şey ifade etmiyor artık. Politikacılar bilimcileri dinlemiyor, o zaman ben ne öğreneceğim ki? Hadi birleşelim”

20 Eylül 2019…Cuma günü, yani iklim için okul grevi pankartıyla tek başına oturduğu günden bir yıl bir ay sonra Stockholm’de on bin yeryüzünün yedi kıtasında dört milyon kişiyle greve çıkar Greta. İklimbilimciler, bu grevi dünyanın en büyük tekil ptotesto gösterisi olarak nitelerler. Grevci Greta, bundan hemen iki gün sonra İklim Krizi zirvesinde BM Genel Kurul’unda dünya liderlerine çarpıcı bir konuşma yapar

“İnsanlar ıstırap çekiyor, insanlar ölüyor, koca koca ekosistemler çöküyor, bir kitlesel yok oluşun eşiğindeyiz ve sizin tek konuştuğunuz şey para puldan, sonsuz ekonomik büyüme masallarından ibaret. Bu ne cüret’

Emlakçı, iklim reddiyecisi, amansız doğa ve insanlık düşmanı ABD Başkanı Donald Trump kendi twitter hesabından “Parlak bir geleceğe umutla bakan çok mutlu bir genç kıza benziyor. Bunu görmek öyle güzel ki’ bayalığında bir paylaşımda bulunarak aklınca Grete ile dalga geçer. Greta’nın refleksi müthiştir, milyonlarca takipçisi olan twitter hesabındaki özgeçmiş bölümünde yer alan “Aspergerli 16 yaşındaki iklim ve çevre aktivisti “ cümlesini birkaç saatliğine değiştirir ve onun yerine Başkan’ın cümlesini yapıştırır “ Parlak bir geleceğe umutla bakan çok mutlu genç kız’ (Aspergerli ve kopyacı Greta )

BM Genel Kurulu’nun haşmetli salonunda ki konuşmasını şöyle bitirir:

“Bizi yüzüstü bırakıyorsunuz. Ama gençler sizin ihanetinizi görmeye başladı artık. Bütün gelecek kuşakların gözleri sizin üzerinizde. Ve eğer bizi yüzüstü bırakmak yolunu seçecek olursanız, ben de diyorum ki sizi asla bağışlamayacağız. Bundan kaçıp kurtulmanıza izin vermeyeceğiz. Çizgiyi çizdiğimiz yer işte tamburası. Dünya uyanıyor. Ve değişim geliyor. İster beğenin ister beğenmeyin.

Teşekkür ederim.

Ve Greta’nın Davos’ta

Dünya Ekonomi Konferansı’nın kapanış günü kürsüden milyarderlerin yüzüne karşı yaptığı tarihi konuşması, “Evimiz yanıyor. Bunu söylemek için buradayım. Evimiz yanıyor. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’ ne göre, hatalarımızı geri döndüremeyeceğimiz noktaya varmamıza 12 yıldan az bir zaman kalmış durumda. Bu süre içinde tüm toplumun her yönünde şimdiye kadar benzeri görülmemiş değişiklikler yapılması gerekiyor. Karbondioksit salınımlarımızda en az yüzde elli indirime gitmek de buna dahil. Şuna da dikkatinizi çekmek isterim. Bu sayılar meselenin hakkaniyet yönünü içermiyor. Ayrıca bu noktalar devrilme noktalarını ya da Kuzey Kutbu’ndaki sürekli donmuş toprak tabakasının (Sibirya’ya vurgu yapmak isterim. Levent Akson) çözülmesinden dolayı atmosfere salınacak olan o son derece güçlü metan gazını içermiyor. Davos gibi yerlerde insanlar başarı hikayelerini anlatmayı seviyor. Ama onların mali başarısı, beraberinde çok ağır bir fiyat etiketiyle geliyor. İklim değişikliği konusunda ise çuvalladığımız kabul etmeliyiz. Bugünkü haliyle tüm siyasi hareketler çuvalladığı gibi, medya da geniş kapsamlı bir kamusal farkındalığı yaratmakta başarısız oldu. İklim krizini çözmek Homo Sapiens’in şimdiye kadar karşılaştığı en büyük ve en karmaşık mesele. Buna karşılık esas çözüm o kadar basit ki , küçücük bir çocuk bile bunu kavrayabilir. Sera gazı salınımlarımızı durdurmak zorundayız.

Bunu ya yaparız ya yapmayız.

Siz diyorsunuz ki hayatta hiçbir şey siyah beyaz değildir. Ama bu yalan. Çok tehlikeli bir yalan. 1.5 C’lik ısınmayı ya önleriz ya da önleyemeyiz. İnsanın denetimden çıkmış o geri döndürülmez zincirleme reaksiyonun harekete geçmesini ya engelleriz ya da engelleyemeyiz. Var olma konusunda gri alan diye bir şey yoktur. Hepimizin önünde bir seçme hakkı vardır. Gelecek kuşaklar için yaşam koşullarını koruma altına alacak dönüşümsel bir eyleme geçebiliriz. Ya da işler böyle gelmiş böyle gidecek demeye devam eder ve yeniliriz. Bu size ve bana kalmış. İnsanlar karbon bütçesi diye bir şey olduğunun farkında bile değiller, elimizde kalan karbon bütçesinin inanılmaz ufaklıkta bir miktar olduğunun farkında değiller. Bunun bugün şimdi değişmesi gerek. Günümüz toplumlarındaki hemen her şeyi değiştirmek zorundayız. Karbon ayak iziniz ne kadar büyükse, ahlaki yükümlülüğünüz de o kadar büyüktür . Hitap ettiğiniz kürsü ne kadar büyük sorumluluğunuz da o kadar büyüktür. Yetişkinler bize hep şunu derler: “ Gençlere umut vermek bizim üstümüze düşen bir borçtur “. Ben sizin umudunuzu istemiyorum ki . Sizin umutlu olmanızı falan istemiyorum ben. Ben sizin paniğe kapılmanızı istiyorum. Her gün duyduğum korkuyu duymanızı istiyorum. Ve ondan sonra da harekete geçmenizi istiyorum. Bir krizde nasıl hareket edecekseniz şimdi de öyle hareket etmenizi istiyorum. Eviniz yanıyormuş gibi hareket etmenizi istiyorum. Çünkü yanıyor.

Greta Thunberg

(Bu yazıda; Sargun Tont – Sulak bir gezegenden öyküler, Valantina Giannella – Hepimiz Greta’yız ve ÖmerMadra – Kıyamet kitaplarından alıntılar yapılmıştır)

Dünyamızın Covid 19 ile mücadele ettiği bu günlerde küresel iklim değişikliğine dikkat çekmek üzere derlenmiş bir yazıdır. Sitemizin kurucusu Gökhan Karakaş’a özel bir teşekkür siteyi daha iyi okunur düzene ve ‘beni baş yazarlıktan çıkar’ ısrarım karşısında alfabetik yazarlar bölümü oluşturmasından dolayı teşekkür ederim.

Havadan Denizden

Levent Akson