Yaptığı sıra dışı ve güncel yorumların yanı sıra kültür birikimi ile tanınan İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Celal Şengör, İzlanda’da ki buzullara ve sönmüş volkanlara giderek hem çocukluk hayalini gerçekleştirdi hem de dünyanın oluşumu hakkında önemli ipuçlarını gözlemledi. İlerleyen yaşına rağmen bilimsel çalışmalarını sürdüren Prof. Dr. Şengör, çocukken okuduğu ve jeoloji bilimine ilgi duymasını sağlayan ‘Arz’ın Merkezine Seyahat’ romanının da etkisiyle İzlanda’nın buzullarını gezdi. Şengör, Fransız yazar Jules Verne’nin hayat verdiği Profesör Lidenbrock’un maceralarına esin kaynağı doğal güzellikleri görüntüledi.

Jules Verne’nin arzın merkezine açılan kapısı: Snaeffels

Asistanı Dr. Nalan Lom ve eşi Oya Şengör ile sıkıntılı bir uçak yolculuğu ve gecikmeyle İzlanda’ya vardığını belirten Prof. Şengör, “ Dünya okyanusları, okyanus ortası sırtları dediğimiz yayılma merkezleri boyunca büyürler. Yayılma merkezleri boyunca iki tarafa doğru levhalar birbirinden uzaklaşır ve arada açılan boşluğa aşağıdan yani dünyanın mantosundan malzeme gelir. Bu malzeme katılaşarak boşluğu doldurur. Dünyanın her yerinde yayılma merkezi ortalama 2,5 km su altındadır. Yayılma merkezi sadece İzlanda merkez vadisinde ve Cibuti-Afar’da yüzeydedir. Merkez vadi içindeki Thingvallavattn’a giderek dünyanın oluşumu, geçirdiği değişiklik ve günümüze nasıl geldiğini daha iyi anlamak ve bu doğal oluşumda gördüklerimi öğrencilerime anlatmak istedim.” dedi.

Savaşmadan toprak kazanan tek ülke

Şengör, “Merkez vadının çok batısında yer alan Snaeffels volkanı da jeoloji bilimi açısından ilginç bir yer. Orada daha derinden gelen lavlar var. Bir table olan İzlanda’da ortalama yükseklik bin metreden yüksek. Çünkü altında bir manto sorgucu var. Tüm ada bazalt akıntılarından oluşuyor ve her sene doğu-batı yönünde 2 cm bübüyor. İzlanda savaşmadan sürekli toprak kazanan tek ülke dünyada!” dedi.

Lidenbrock’un maceralarının peşinde

Prof. Şengör, “Bu seyahatin ayrıca hissi bir tarafı var. İlkokulda okuduğum Jules Verne’nin Arz’ın Merkezine Seyahat romanı ile jeolojiye başladım. Profesör Lidenbrock’un maceraları beni çok etkiledi. İzlanda’da Arkastapi kasabasındaki bir lokantada bir Jules Verne delisi lokanta sahibinin topladığı Jules Verne’nin eserlerinin dünya dillerindeki tercümeleri var. Benim jeoloji ile tanışmama neden olan eserin geçtiği doğal alanları görmek istedim. Bir hafta kaldığımız İzlanda’da, hayali Lidenbrock’un dünyanın merkezine inmek için katlandığı zorlukların ne derece iyi tasvir edilmiş olduğunu gördüm” diye konuştu.

Öğrenciler dağları ve çölleri görmeli

Jeoloji öğrencilerinin araştırma yapması gereken yerleri de sıralayan Prof. Dr. Celal Şengör, kitap eğitimin yanında doğayı doğrudan gözlemlemenin önemine değindi. Prof. Şengör, “ Jeoloji okuyan başarılı öğrenciler, akademisyenler eşliğinde her yıl Avrupa’daki Alp Dağları’na, Orta Asya’daki Himala Dağları’na, Güney Amerika’da Atakama Çölü’ne ve And Dağları’na, Kuzey Amerika’da Yellow Stone’na gitmeli. Derslerde gördüklerini uygulayarak hatta karşılaştırarak gerçeğe daha kolay ulaşabilirler. Tabiatla bir arada olmak öğrencileri heyecanlandırır ve heveslendirir” diye konuştu.

İTÜ Araştırma Görevlisi Dr. Nalan Lom ise, “Okyanus ortası yayılma merkezinin su yüzeyine çıktığı iki yerden biri İzlanda, hem adayı oluşturan kayaçlar hem de bunları örten buzulları ile her jeoloğun ziyaret etmek isteyeceği bir ada ülkesi.  Atlas Okyanusu’nda gizlenen dünyanın en büyük dağ kuşağının parçası İzlanda, bazalt türü kayaçlardan oluşuyor.  İzlanda her yıl yer mantosundan malzeme eklenmesiyle 2 cm kadar büyüyor.  Kendini volkanlar ve çatlaklar ile belli eden yayılma merkezi adanın kuzey batısından güneydoğusuna kadar uzanıyor. Doğusunda Avrasya levhası, batısında Amerika levhası bulunuyor. Jules Verne’nin romanındaki dünyanın merkezine açılan krater adanın batısındaki Sneffelsness denilen yarımadada, Snaefellsjökull’de. Bir jeologun gözünden seyahati anlatan bu roman bu mesleği sevdirmekle kalmayıp aynı zamanda ilham kaynağı oluyor.” dedi.