“Nutuk İzmir’deki Suikast Girişiminin Ardından Yazıldı”

Savaştan yenik çıkan ülkeyi yeniden yarattı

Birinci Dünya Savaşı’nı yenik tamamlayan ve anayurdu işgal edilen Osmanlı İmparatorluğu’ndan yeni ve modern bir cumhuriyet kuran Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat kaleme aldığı Nutuk adlı eseri 11 dile çevrilmişti. Mustafa Kemal; 19 Mayıs 1919 günü Samsun’da Osmanlı’nın 9. Ordu Müfettişi bir generaliyken başlayan Nutuk, 15 Ekim 1927 günü Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olarak söz almasıyla noktalanan zaman aralığını kapsıyor. Ulusal kurtuluş savaşımızın ne kadar zorlu kazanıldığını birinci ağızdan anlatırken hem işgal güçlerine hem Anadolu’daki işbirlikçilere karşı verilen mücadele gözler önüne serilirken genç Türkiye Cumhuriyetine uzanan rejim değişikliği ve Lozan Antlaşması’nın ardından elde edilen kazanımlar gibi pek çok önemli tarihsel olay büyük önderin gözlemleriyle aktarılıyor.

Nutuk’un izinden Anadolu’da 10 Bin Kilometre

Nutuk’un anlamını kavramak ve kamuoyuna daha iyi anlatmak için 2017 yılından beri Nutuk Yıldızı sunumlarını sürdüren Atatürk tarihi araştırmacısı Alp Armutlu’nun yazdığı Umudun yolu isimli eser yaşanan süreci özetliyor. Türk yurdunu kurtarmak için idealist bir Osmanlı subayı olarak Samsun’a giden Mustafa Kemal’in dünyayı şaşırtarak kazandığı zaferin ardından ilan ettiği cumhuriyeti okurlarına anlatmak isteyen Armutlu, Anadolu’da 10 bin kilometre dolaşmıştı. Karadeniz sahilini takip ederek İstanbul’dan Samsun’a giden Armutlu, Amasya, Havza, Erzurum, Sivas, Kastamonu, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Afyon gibi yerlerde Atatürk’ün izlerini arayarak 98 yıl önce yaşadıklarını anlamaya çalıştı.

“Atatürk İzmir suikast girişiminden sonra Nutuk’a karar verdi”

Gözlem ve araştırmaları sonucu Umudun Yolu adlı kitabı yazdığını söyleyen Armutlu, 1919, 1920, 1921 yıllarını kapsayan Türk Kurtuluş Mücadelesi sırasında Mustafa Kemal Paşa’nın stratejilerinin nasıl uygulamalara dönüştürdüğünü incelediğini söyledi. İlham kaynağının kağnısı başında cepheye silah taşıyan Anadolu kadını olduğunu belirten Armutlu, “Atatürk kendi hayatını yazmak yerine gerçekleri Nutuk ile Türk milletine anlatmak istedi. 16 Haziran 1926’da İzmir’de Kemeraltı’nda Ziya Hurşit ve Sarı Edip Efe gibi isimlerin düzenlediği suikast girişimi Atatürk’ü geride Nutuk gibi ebedi bir eser bırakmaya sürükledi. Bu suikastta Kurtuluş Savaşı’nda ön cephede çarpışan komutanların bile rolünün olması üzerine Atatürk 18 Haziran’da Anadolu Ajansı’na tarihe geçen başka bir sözünü söylemişti. ‘Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’. Nutuk’un hikayesi bu suikast girişiminin önlenmesiyle başlar. Atatürk İsmet İnönü’ye, ‘Her şeyin açık açık bilinmesi için ilk günden bugüne kadar neler olup bittiğini, bugünlere neler pahasına ve nasıl geldiğimizi, belgelere dayanarak açıklamaya ve milletime hesap vermeye karar verdim’ diyerek Nutuk’u yazacağını söyler. Açıkça rejime ve kendisine karşı yapılan bu girişimden sonra Nutuk’a karar verir” dedi.

“Çok yorulmuştu kalp spazmı geçirdi”

Nutuk’un Samsun’a ilk adımla başladığını ve 14 Ekim 1927 tarihine kadar sürdüğünü vurgulayan Armutlu, “15 Ekim 1927’de Mustafa Kemal Paşa tarafından TBMM’de CHP Kongresi’nin kürsüsünden bizzat okunmaya başlanan Nutuk toplam 36 saat 33 dakika sürdü. 1927 yazının tamamını Nutuk’a ayıran Mustafa Kemal Paşa okuma eylemini büyük bir görev kabul eder. Çünkü milletine hesap vermektedir. 15 Ekim’de Sivas Kongresi’ne, 16 Ekim’de Amasya görüşmelerine, 17 Ekim’de TBMM açılışına, 18 Ekim’de II. İnönü Savaşı sonuna, 19 Ekim’de Lozan Barış Anlaşması’na, 20 Ekim’de ise Lozan sonrası döneme kadar olan süreci anlatan Atatürk, Nutuk’un son bölümünde gençliğe hitap etmiştir. Ankara’da Nutuk’u hazırlarken kalbi bu kadar yoğun yaşamaya ve koşturmaya dayanamadı. Hasta yatağında Hatay sorunun düşünen bir lider. 1927 Haziran’ında kal spazmı geçirdi büyük önder. Sadece İstanbul’da Anadolu’da ya da Çanakkale’de değil, Afrika, Arap Yarımadası, Şam, Libya, Derne, Trablusgarp, Bingazi, Bulgaristan, Makedonya’da ömrü savaşlarla geçmiş bir asker yeni bir ülke kurmuştu ve çok yorulmuştu. Yine de Nutuk’u yazarak halkına ulaşmak istedi. Devlet meseleleriyle ilgilenirken cumhuriyet nasıl kuruldu bilinsin diye Nutuk’u hazırladı. Türk milletine yazılı olarak hesap vermek istedi.

Umudun Yolu adlı araştırma kitabında Kuvayı Milliye telgrafçılarının teşkilat başı Manastırlı Hamdi Bey, Hünkar Hacı Bektaşi Veli’deki Atatürk Evi, Atatürk’ü Samsun’a taşıyan Bandırma vapurunun Kuvvacı Yahya Kaptan’ı ortadan kaldırmak için gönderilen 53 kişilik müfrezeyi İstanbul’dan Kocaeli’ne götürmesi gibi ilginç detaylar bulunuyor.  Cumhuriyet araştırmacısı merhum Turgut Özakman’ın kendisine herkesin eline Nutuk alarak Anadolu’yu dolaşması gerektiğini söylediğini belirten Armutlu, “Kocatepe’ye çıkmamış Türk Genci her aynada gördüğü kişiyi kendisi sanır. Nutuk bir kez okunarak tam anlamıyla anlaşılacak bir kitap değil. Üzerinde düşünmek, çalışmak ve gerekirse olayların geçtiği yerleri gezmek ve öğrenmek gerekir” diye konuştu.