1953 yılının Mart ayında NATO, Akdeniz ‘de büyük çapta bir tatbikat yapacaktı

Tatbikata Birinci İnönü Denizaltısı ile katılan Dumlupınar, onun arızalanıp geri kalması üzerine yalnız girmişti boğaza. Köprü üstünde, içlerinde denizaltı komutanı KD. Yüzbaşı Sabri Çelebioğlu’nun da bulunduğu 7 kişi vardı. Yolculuk normal bir şekilde geçiyor, dönüş limanı Gölcük her an yaklaşıyordu. Birkaç gün süren başarılı tatbikat sonrasında Dumlupınar, Gölcük’teki üssüne geri dönüyordu. 3 Nisan’ı 4 Nisan’a bağlayan gece Çanakkale Boğazına girdi. Boğaz sadece coğrafi yapısı sebebiyle zorlu bir yer değil, aynı zamanda deniz akıntılarının da çok şiddetli olduğu bir bölgeydi. Birinci Dünya Savaşı sırasında cepheleri döven İngiliz zırhlıları, boğazın darlığı sebebiyle Türk topçusunun ateşinden kaçamayarak büyük kayıplar vermişlerdi. Dolayısıyla boğazı geçmek denizciler için her zaman kendine has riskler bulunduruyordu.

Boğaz geçişinde su üstünden seyir

Gece saat 02.00’yi biraz geçmişti, Dumlupınar su yüzeyinde seyretmekteydi. Çanakkale Boğazının en dar yeri olan Nara Burnu yakınlarından geçiliyordu. Gecenin karanlığının yanı sıra etrafta muhteşem bir sis vardı, göz gözü görmüyordu. Şansızdı Dumlupınar. Tıpkı ilk seferindeki gibi yine sis çökmüş, görüş mesafesi oldukça kısalmıştı. NATO tatbikatı nedeniyle iki gün boyunca sürekli sürekli suyun altında kalan mürettebatın yorgunluğu da cabası. O yüzden çok geç fark etmişlerdi. Köprü üstündekiler, karanlığın içinde bir anda beliren ve üzerlerine gelen dev gölgeyi görünce bir an için gözlerine inanamadı. Ege’ye açılmak için Çanakkale Boğazından geçen İsveç bandıralı Naboland şilebi, daha sonra kaptanı Oscard Lorenzon’un ifadesine göre “motor” zannettiği denizaltının üzerine doğru hızla yaklaşmaktaydı. Geminin koca silueti karanlığın içinde gitgide daha büyüyüp devleşiyor makinelerin çalışırken, çıkardığı homurtulu ses, her saniye biraz daha büyüyordu.

Köprü üstündekiler, bu ürkütücü görüntünün giderek yaklaşmasına rağmen paniğe kapılmadan çarpışmayı önlemek istediler. Ancak peş peşe verilen emirler, denizaltının yön değiştirme çabası, çarpışmayı önlemeye yetmeyecekti. Dumlupınar 9, Naboland ise 21 mil hızla giderek birbirlerine yaklaşıyordu. 3 Nisan’ı 4 Nisan’a bağlayan gece saat 02.15 sularında 3390 grostonluk Naboland Şilebi büyük bir gürültüyle baş torpido dairesinin sancak tarafından Dumlupınar denizaltısına çarptı.

Çatışma kaçınılmaz olmuştu

Tam o sırada Dumlupınar’ın baş kısmı bomba gibi patladı. Denizaltının üzerinde nöbet tutan askerler denize döküldü. Dumlupınar, İsveç bandıralı Naboland adlı bir şileple çarpışmıştı. Suya düşen denizcilerden ikisi, Naboland’ın pervanelerine doğru sürüklenerek can verdi. Birisi de akıntıya kapılarak yaşamını kaybetti. 5 denizcimiz kurtulmuştu.

Dumlupınar boğazın soğuk sularına gömüldüğünde, sadece 22 denizcimiz arka torpido bölümüne sığınmayı başarmıştı. Diğer denizciler ise, yıllar evvel atalarının düşmana aman vermediği, geçilmeyen Çanakkale’nin serin sularında, ebedi makberlerine gömülmüşlerdi. Günün ilk ışıklarıyla birlikte Dumlupınar’ın kurtarma şamandırası bulundu.

Naboland Şilebi Gözaltında

Denizaltında mahsur kalan askerlerle, kurtarma şamandırasındaki telefon aracılığıyla iletişime geçildi. Askerlere gereksiz yere konuşmamaları, sigara içmemeleri, şarkı veya türkü söylememeleri tembihlendi. Zira bu hareketler sınırlı oksijeni çabucak tüketecekti. Kısa sürede KURTARAN adlı yardım gemisi operasyonlara başlamıştı. Tümamiral Fahri Korutürk de Gölcük’ten olay yerine hareket etmişti. Bu olaylar cereyan ederken, Dumlupınar’a çarpan Naboland şilebinin kaptanı Oscar, gözaltına alınmıştı.

Dumlupınar’dan atılan yardım şamandırası, kurtarma çalışmalarına kaynaklık ediyordu. Şamandıranın teli takip edilerek denizaltıya ulaşılacaktı. Denizaltı, Kurtaran gemisine bağlanacak ve sudan çıkartılacaktı. Tam 11 dalış yapıldı, fakat 90 metre derinliğindeki denizaltıya hiçbir dalgıç ulaşamadı. Şartlar yetersizdi, bu derinliğe başarılı bir dalış yapabilecek teçhizatlar yoktu.

Doğal şartlar en zor sınavı verdirecekti

Boğazın kuvvetli akıntısı sebebiyle çalışmalar bir türlü ilerleyemiyordu. Son dalgıç yaklaşık 80 metre kadar derine inmeyi başarmıştı. Fakat basıncı dengelemek için kullanılan aletler yetersizdi. Dalgıç yüzeye baygın bir şekilde çıkartılmış ve hayatı zorlukla kurtarılmıştı. Kurtarma çalışmalarını boşa çıkaran hazin olay ise, Dumlupınar ile şamandıra arasındaki telin kopmasıydı. Böylece yüzey ile su altındaki denizcilerimiz arasında hiçbir bağlantı kalmamıştı.

3 günün sonunda umut kesildi

Takvimler 7 Nisan 1953’ü gösterdiğinde, artık Dumlupınar ile hiçbir irtibat kalmamıştı. Bilinene göre mevcut oksijen denizcileri 72 saat idare edebilirdi. 7 Nisan tarihiyle birlikte bu süre dolmuştu. Saat 15.00’de Başaran adlı gemide denizciler için bir tören düzenlenerek kurtarma çalışmalarına son verildi.

Dumlupınar denizaltısında şehit olan 81 denizcimiz, her yıl çarpışmanın olduğu yerde yapılan törenlerle anılmaktadır.

Şimdi o hikayenin birazda olsa etkisinde kalmak ve o anı yaşatmak istiyorum müsaadenizle, bunlar o ana ait  gerçek konuşma kayıtları….

Nisan 1953 sabahı, Astsubay Selami Özben’in Çanakkale Boğazı’nın 80 metre derinliğindeki karanlık dünyadan, su üstündeki şamandırada bulunan telefona akseden sesinde en ufak bir endişe sezilmiyordu. O anda deniz dibinde, adeta çelik bir tabuta dönüşmüş denizaltının arka bölmesinde umutla kurtarılmayı bekleyen 22 kişiden biri değildi sanki… Bulunduğu daracık, karanlık yerden, fazla oksijen tüketimini önlemek amacıyla sorulara kesik kesik cevaplar veriyordu.

Üsteğmen Suat Tezcan, su üstünde, sesinin titremesine engel olmaya çalışarak sordu:

-Alo! Alo Dumlu!

Bu sesleniş, deniz dibindekilere bir umut, yaşam umudu verebilmek içindi. 80 metre aşağıdan tok bir ses cevap verdi:

-Evet Dumlu.

-Ben Üsteğmen Suat.

-Evet efendim, ben Selami.

-Selami nasılın? Biz geldik, şimdi bana durumu anlat.

– Dizellerden yara aldık. Çarpışma sonucu santral harap olduğu için makineler stop etti. Elektrikler söndü. Ön bölmede bulunanlardan üç er, derhal bizim bölmeye geçerek kapakları kapattı.

-Kaç kişisiniz orada?

-22 kişiyiz.

-Selami kurtaran geldi, şimdi kurtarma işine başlanıyor.

-Sizleri bekliyoruz…

Deniz dibinde, su üstünden 80 metre derinlikteki 22 kişiden biri olan Astsubay Selami Özben kendilerini kurtarmaya çalışan arkadaşlarına telsizden “Sizleri bekliyoruz” derken ölümü aklına bile getirmek istemiyor, umutla bekliyordu.

İçeride onları 72 saat yaşatacak kadar oksijen vardı. Telsizle yukarı seslenirken, doğanın kendilerine amansız bir düşman gibi davrandığından her türlü şefkatini kendilerinden esirgeyip onları deniz dibinde kalmaya mahkum ettiğinden haberi yoktu.

Bekardı Selami… Belki de annesini düşünüyordu. Sefer dönüşleri önüne çakı gibi dikilip selam verdiği babası Mustafa, şimdi onun yolunu gözlüyor olmalıydı.

“Yakışıklı olsun, sefere çıkıyoruz, dönüşte gelip alırım”

Sefer öncesi, güzel bir bahar günü, İzmit’te bir fotoğrafçıya yakışıklı bir bahriye eri girmişti. Saf yüzünde beliren bir gülümsemeyle fotoğrafçıya resim çektirmek istediğini söylemiş “Yakışıklı olsun, sefere çıkıyoruz, dönüşte gelip alırım” demişti. Kim bilir belki vatanın uzak bir köşesinde yolunu gözleyen yavuklusuna gönderecekti fotoğrafı. Çekilen fotoğraf günlerce o dükkanda sahibinin seferden dönüp kendisini almasını bekledi. Ama bu seferden dönüş hiç bir zaman gerçekleşmedi.

Teğmen Bülent Orkun, daha bir hafta önce katılmıştı denizaltı filosuna… Apoletlerindeki işaretler bile hâlâ pırıl pırıldı. Büyük bir tutkuyla özlemini çektiği ideali gerçekleştirmiş, denizci olmuştu. Ama daha ilk seferinden geri dönemeyeceğini nereden bilebilirdi ki!

Astsubay Selahattin Çetindemir ise sefere çıkarken yuvasına yeni gelecek konuğun heyecanı içindeydi. Üçüncü çocuğunun doğumunu bekliyordu. “Görev her şeyden kutsaldır” deyip sefere çıkarken dönüşte kucağına verilecek nur topu gibi bir evladın hayalini kuruyordu. Ama o da çocuğuna hasret gidecekti…

Oysa her şey öylesine güzel başlamıştı ki…1 Nisan 1953 günü saat 16.00’da Gölcük ana üssünden komodor forsunu çekip ayrılırken içlerinden sadece beşinin geriye dönebileceğini akıllarına bile getirmemişlerdi…