2000 yılından beri Marmara Denizi’nde

İstanbul’da az görülmesine rağmen Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi açıklarında görülmesi artan pusula denizanalarının insan sağlığını tehdit ettiği öğrenildi. Pusula denizanasının (Chrysaora hysoscella) Atlas Okyanusu, Kuzey Denizi ve Akdeniz’de sıklıkla görüldüğünü belirten İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, bilgi verdi. Denizanası türünün öldüklerinde rüzgar ve dalgalarla sürüklenerek sahillerde biriktiğine dikkat çeken Okyar, Marmara Denizi’nde ki ilk kaydının Erdek Körfezi’nde Ağustos-Eylül 2000 tarihinde gerçekleştiğini söyledi. Prof. Dr. Okyar, “Bu tarihten beri Marmara Denizi’nin kıyısal alanlarda gözlenmektedir. Bu türün Marmara Denizine ya akıntılarla veya gemilerin balast suları ile taşındığı tahmin edilmektedir. Tüm denizanalarında olduğu gibi bu türde de düşmanlarından korunmak ve avlarını yakalamaya yarayan mikroskobik organ olan yakıcı kapsüller bulunur. Yakıcı hücreler tentakül dediğimiz dokunaçlarda ve vücudunun etrafında yer alır.” dedi.

“Tatlı su ile yıkamayın”

Prof. Dr. Okyar, ” Yakıcı hücrelerin insana teması ile görülen etkileri, yanma ve kaşınmadır. Alerjik bünyeli insanlarda zehirin etkisi daha kuvvetli olabilir. Ayrıca göz, burun ve ağız çevresi gibi hassas bölgelerin temasından da kaçınılmalıdır. Temas edilen yere hiç bir şekilde tatlı su değdirilmemelidir. Tatlı su ve duş zehrin aktif olmasını sağlar. Temas eden bölgeyi deniz suyu ile yıkadıktan sonra amonyak veya sirke dökülür. Sağlık açısından herhangi bir endişe taşımamak adına en yakın bir sağlık ocağına başvurulabilir.” diye konuştu.

Denizanası artışının Marmara Denizi’nin kirlenmesine bağlı olduğunu belirten Prof. Dr. Okyar, aşırı balık avcılığı, habitatların tahrip edilmesi gibi çevre sorunlarının artışı hızlandırdığını söyledi. Prof. Dr. Okyar, “Denizel habitatların tahrip edilmesine bağlı azalan biyoçeşitlilik sebebiyle ekosisteme giren yabancı türlerle mücadele yolları azalmakta. Yabancı denizanası türlerinin alt besin zincirlerinde neden olduğu kırılma tüm ekosistem üzerinde baskıya neden oluyor.  Ayrıca Marmara’da artışı, iklim değişikliğine bağlı olarak dağılım alanının genişlemesine bağlıdır. Gemilerin balast sularıyla taşınan denizanaları çok geniş bölgelere yayılma fırsatı bulur. ” dedi.

“Denizanaları her ortamda yaşar”

Pusula denizanasının ömrünün yaklaşık 1 yıl olduğunu belirten Prof. Dr. Okyar, “Kıyısal ve sığ suda yaşamalarına rağmen genellikle yüzey sularından deniz tabanının hemen üstüne kadar uzanan su sütununda hareket ederler. Yüzeyden itibaren 30 metreden derin sularda nadiren bulunurlar. Denizanaları her ortamda yaşar. Son yıllardaki kirlilik, aşırı avcılık ve küresel ısınmaya bağlı olarak tüm dünyada denizana artışı gözlemlenmekte. Denizanaları bu fırsatçı türler arasında yer alırlar. Doğadaki parçalanma süresi uzun olan plastik ve metal atıklar bu canlıların polip larvaları için habitat görevindedir. Kıyısal tahribatın önlenmesi, balıkçılık faaliyetlerinin, özellikle aynı ortamı paylaştığı küçük pelajikler üzerinden yürütülen avcılığın düzenlenmesi, denizlere taşınan evsel ve endüstriyel kirleticiler kontrol altına alınarak, kirliliğin azaltılması ve bu şekilde biyoçeşitliliğin arttırılması önemlidir.” dedi.

FOTOĞRAF: PROF. DR. MUSTAFA SARI

“Meydan bu jelimsi canlılara kaldı”

Pusula denizanasını Erdek körfezi’nde görüntüleyen Bandırma 17 Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı,  artışın kirliliği anlattığını vurguladı. Denizanasını 8-10 metrelerde görüntüleyen Sarı, ” Denizdeki her bir türdeki artış veya azalış, ekosistemdeki bir değişimin işaretidir. Marmara Denizi gibi etrafı yoğun nüfus ve endüstri alanlarıyla çevrili denizlere düşüncesizce salınan atıklar denizdeki azot ve fosfor gibi inorganik besin elementlerinin miktarını artırır. Azot ve fosfor artışı alg türlerinin artmasına neden olur. Alglerdeki artış, onların üzerinden beslenen hayvansal planktonun artması sonucunu doğurur. Zooplanktonları yiyen denizanası türlerinin çoğalması izler. Eğer denizanalarını yiyen balık türleri ortamda yoksa o zaman meydan bu jelimsi organizmalara kalmış demektir. Denizi kirlettik, savaş gemisi gibi teknelerle avcılık yapıyoruz, sonra denizin sihirbaz gibi kötülüğü örtmesini bekliyoruz” dedi.