Kızıl Gezegen

Adını Roma mitolojisindeki savaş tanrısından alan Mars, yüzeyindeki yangın demir oksitten dolayı kızılımsı bir görünümde olduğu için ‘Kızıl Gezegen’ olarak da anılır. Bu büyüleyici gezegen uzun yıllardan beri insanlığın fethetme hayalinin öznesi. Peki neden Mars’a gitmek için bu kadar uğraş veriliyor? İnsanlığın Mars’ta yaşayabileceğine neden inanılıyor? Bulgulara göre Kızıl Gezegen bir zamanlar göllere, nehirlere ve hatta büyük bir okyanusa ev sahipliği yapıyordu. Kızıl Gezegen’in ince atmosferi yüzünden suyun bir bölümünün buharlaştığı, kalan bölümünün ise yerin kilometre altındaki minerallerin içinde hapsolduğu sanılıyor. Dünya’ya en çok benzeyen gezegen olması, yaşam umudunu da artırıyor. Dinozorların 165 milyon yıl süren egemenliği dev bir göktaşıyla bittiği düşünüldüğünde, neden Mars sorusunun yanıtı bizi, ünlü astrofizisyen Stephen Hawking’in “Eğer insanoğlu daha birkaç milyon yıl daha sürecekse, cesaretimizi toplayıp hiç kimsenin daha önce gitmediği bir yere gitmemiz gerekiyor” sözüne götürüyor.

ELON MUSK’IN HAYALİ

ABD’li uzay taşımacılığı şirketi SpaceX’in kurucusu ve CEO’su Elon Musk, yıllardır Mars’a koloniciler göndererek insanları gezegenler arası bir tür haline getirmekten bahsediyor. Şirket, bu hedef doğrultusunda, yeniden kullanılabilir Starship roketlerini geliştirdi. Musk’ın, Mars’ta koloni kurma hayalinin önemli bir adımı Starship geçen nisanda fırlatılırken infilak etti. Ancak Musk, 2050’ye kadar Mars’ta bir koloni kurmak hayalinden vazgeçmiyor, kargo ve yolcu taşımacılığı için tasarlanan Starship ikinci test uçuşuna hazırlanıyor. Sadece Musk’ın değil, yeni bir yaşam ve enerji kaynağı gelişmiş ülkelerin tümünün hayali. 2021’de uzay aracı ‘Umut’ ile Mars’a ulaşan ilk Arap ülkesi olan Birleşik Arap Emirlikleri ise 2117 yılında Mars’a 600 bin kişilik bir şehir kurmayı hedefliyor. Çin’in de gelecek planları için de 2033 yılında kızıl gezegene ilk insanlı uçuşunu yapmak var.

‘BUGÜN DOĞAN ÇOCUKLAR GÖRECEK’

Kızıl Gezegen’e şu ana kadar ayak basan insan olmadığı düşünülürse, ülkelerin verdiği bu tarihler konusunda bilim insanları ikiye ayrılmış durumda. İngiltere’deki Westminster Üniversitesi’nde profesör olan Lewis Dartnell, Mars’ta yaşam için ise 2070 veya 2130 yıllarını işaret ediyor.  “Bugün doğan çocuklar Mars kolonisini görebilir” diyen Dartnell, Mars’ta kurulacak ilk kolonideki insan sayısının ise Musk’ın hayal ettiğinden daha az olacağını savunuyor. Avustralya Uzay Mühendisliği Araştırmaları Merkezi’nin müdür yardımcısı ve Sidney’deki New South Wales Üniversitesi’nde profesör olan Serkan Saydam da, 2050 yılına kadar Mars’ta bir koloni kurulacağına inanlardan. Saydam’a göre Mars yüzeyinde bulunan buzdan veya hidratlı minerallerden elde edilebilecek su sayesinde tarım yapılabilecek.

YOĞUN RADYASYON TEHLİKESİ

Amerikalı astronom Louis Friedman ise tüm bu fikirlerin aksi yönünde görüş belirtiyor. Yakın bir gelecekte insanların Mars’ta koloni kuramayacağını söyleyen Friedman, ay dahil herhangi bir gök cisminde koloni kurmak için su ve yiyecek tedarikini sağlayan yeterli altyapıyı oluşturacak hiçbir çalışma yapılmadığını belirtiyor. Ayrıca Friedman, Mars’taki yerçekimi ve radyasyon sorununa dikkat çekiyor. Ortalama sıcaklığın -60 derece olduğu Mars yüzeyi, Güneş patlamaları sonucu yoğun radyasyon bombardımanına maruz kalmakta. Mars’ı bu radyasyon bombardımanından koruyacak Dünya’nınki gibi bir manyetosferi (gezegeni çevreleyen manyetik alan) yok. Mars’ın oldukça ince olan atmosferi de Güneş’ten gelen radyasyona karşı yetersiz kalıyor. Uzun vadede Mars’ta yaşayanların radyasyona maruz kalması ciddi hastalıklara neden olabilir. Üstelik Mars’ın yerçekimi Dünya’nın yüzde 38’si kadar. Düşük yer çekimi yüzünden, Mars’ta yaşayacak olanlarda  kemik ve kas kaybı, görme ve sinir bozuklukları gibi hastalıkların ortaya çıkması büyük olasılık.  Bazı bilimsel araştırmalarda da insanlığın Mars’ta yaşayabileceğini ancak bunun sadece belirli bir zaman dilimiyle kısıtlı olduğunu ileri sürdü. Advancing Earth and Science Journal’da yayınlanan bulgularda, “Mars’a potansiyel bir görevin yaklaşık dört yılı geçmemesi gerektiğini tahmin ediyoruz. Bu çalışma, uzay radyasyonunun Mars’a insan misyonu için katı sınırlamalar getirdiğini ve teknolojik zorluklar sunduğunu gösteriyor” denildi.

MARS’A İLK KADINLAR GİTMELİ

NASA ve SpaceX, 2030’larda ilk astronotları Mars’a yollama amacıyla çalışmalarını sürdürürken, Kızıl Gezegen’deki ilk ekibi seçmek için de bir araştırma yapıldı. Analizde uzun uzay görevlerinde erkek ve kadınların tahmini oksijen tüketimine, toplam enerji harcamasına, karbondioksit ve ısı üretimiyle su gereksinimlerine odaklanıldı. Bilimsel dergi Scientific Reports’ta yayımlanan araştırmada Mars’a gidecek ilk mürettebatın tamamen kadınlardan oluşabileceği ileri sürüldü. Fransa’daki Mekansal Fizyoloji Tıp Enstitüsü’nden Jonathan P. R. Scott’un liderliğindeki uluslararası araştırma ekibi, mürettebatın tamamen kadınlardan oluşmasının avantajlarını inceledi. Erkek astronotların vücut boyutlarının tek başına tüm ölçümleri büyük ölçüde artırabildiği anlaşıldı. Buna göre erkeklerde toplam enerji tüketimi yüzde 30, oksijen tüketimi yüzde 60, karbondioksit üretimi yüzde 60 ve su ihtiyacı yüzde 17 artıyordu. Kadın astronotlarsa genel olarak çok daha iyi ölçümlere sahipti.  Örneğin ABD’deki bir erkek ve kadının ortalama boyu göz önüne alınarak yapılan bir hesaplama, kadınların beslenme gereksinimi ve oksijen tüketiminde yüzde 41’e varan bir azalma tespit edildi. Ayrıca Mars’ta kurulması planlanan yaşam alanı modüllerinin kadınlar söz konusu olduğunda daha küçük olması da mümkün. Buradan hareketle verilerin, tamamı kadınlardan oluşan ekiplerin ilk Mars görevinde avantajlı olabileceğini gösterdiği ifade ediliyor. Ayrıca kadınların üreme sistemlerinin de radyasyondan daha izole olduğu, erkeklerin testislerinin dışarıda olması radyoaktif ortamlar için dezavantaj yarattığı belirtilmişti.

KIZIL GEZEGEN’DEKİ SON KâŞİF: PERSEVERANCE

Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından Mars’a gönderilen son uzay keşif aracı Perseverance, 18 Şubat’ta 2020’de Kızıl Gezegen’deki 3.5 milyar yıl önce suyla dolu bir göl olan Jezero Krateri’ne iniş yapmıştı. Mars’ın ekvator çizgisinin hemen kuzeyinde yer alan ve çarpma sonucu oluşmuş 49 km çapındaki kratere konuşlanan Perseverance, Mars’ta geçmişten kalan mikrobik yaşam izlerini, gezegenin ikliminin geçmişine dair verileri ve jeolojik yapısını araştırmakla görevli. Özellikle su içinde oluşan veya su tarafından değiştirilmiş kayaların karbon bazlı kimyasal yapı taşları olan organik moleküller içerip içermediğine bakılacak. Ayrıca gelecekteki insan misyonlarını desteklemek için Mars’ın karbondioksit atmosferinden oksijen üretme yeteneği test edilecek.

NEDEN AY DEĞİL VENÜS DEĞİL DE MARS?

Mars, Dünya’nın ardından Güneş’e en yakın 4’üncü gezegendir. 230 milyon km uzaklıktadır. Bu mesafe onun Dünya gibi uygun ısı derecelerinde olmasını sağlamaktadır. Dünya’nın çapı 12 bin 742 kilometre, Mars’ın çapı ise 6 bin 779 kilometredir. Yani Dünya’nın yaklaşık yarı büyüklüğündedir. Dünya’da bir gün 24 saat iken, Mars’ta bir gün 24 saat 39 dakika. Bu iki gezegen arasındaki en benzer noktalardan biri. Dünya’da en düşük sıcaklık eksi 88 derece, en yüksek sıcaklık 58 derece. Mars’ta ise en düşük sıcaklık eksi 140, en yüksek sıcaklık ise 30 derece. Dünya’nın atmosferi yüzde 78’i nitrojen, yüzde 21’i oksijen ve yüzde 1’i diğer gazlardan oluşuyor. Mars’ın atmosferi ise yüzde 96 karbondioksit, yüzde 4 diğer gazlardan oluşuyor. Dünya’da bir gün 24 saat iken, Mars’ta bir gün 24 saat 37 dakika. Bu iki gezegen arasındaki en benzer noktalardan biri. Dünya’ya yakın yörüngelerdeki diğer iki gök cismi Ay ve Venüs. Ay’da çok daha az hayati kaynak var ve bir Ay günü bir ay sürüyor. Ayrıca radyasyona karşı bariyer oluşturacak bir atmosfere de sahip değil.

Venüs’te ise ortalama sıcaklık 400 derecenin üzerinde ve barometrik basınç Dünya’nın altında 900 metre. Ayrıca 120 gün süren geceleri de var. Mars’ın, Dünya’dan sonra güneş sistemimizdeki en yaşanabilir gezegen olmasının nedenleri sadece bununla sınırlı değil. Mars toprağı çıkarılacak su içeriyor. Çok soğuk ya da çok sıcak değil. Güneş panellerini kullanmak için yeterli güneş ışığı var. Mars’taki yerçekimi Dünyamızın yüzde 38’i kadar. Bilim insanlarına göre bu oran, hastalıklara yol açabilir ancak insan vücudunun uyum sağlaması için yeterli. İnce de olsa kozmik ışınlardan ve Güneş radyasyonundan koruma sağlayan bir atmosfere sahip.Gündüz ve gece ritmi, Dünya’dakine çok benziyor: Mars günü 24 saat, 39 dakika ve 35 saniye.