“Halkımız er ya da geç değerini fark edecektir”

Sualtı araştırmacısı ve koleksiyoner Mustafa Aydemir, Türkiye kıyılarından dünyaya sualtı arkeolojisi adlı bilim dalını hediye eden George Bass ile hatıralarını paylaştı. 1977 yılında Marmaris’teki Serçe Limanı Ortaçağ Batığı kazısında çalışırken Bass ile tanıştığını belirten Aydemir, Süngerci Mehmet Aşkın tarafından Rodos Adası karşısındaki Marmaris Serçe Limanında bulunan ve Bass’a haberi verilen cam batığında kazı yeni başlayacaktı. Sualtında çalışacak ve envanter çizimlerini de yapacak ressam- balıkadam ihtiyacı vardı. George Bass, akademiye resmi müracaatta bulunmuş ve böyle birinin olup olmadığını sormuş. Ben o zamanlar İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde öğrenci ve Türk Balıkadamlar Kulübü’nde dalgıç hocasıydım. Akademinin beni işaret etmesi ile seve seve hatta koşa koşa ve içimde büyük bir heyecanla bu kazıya gittim. Sualtı biliminin büyük öncüsü beni bizzat Marmaris’te karşıladı. Tekneyle kampın ve batığın olduğu koya birlikte gittik. Sonradan bu kamp bugün tanıdığımız birçok ünlü sualtı arkeolog ve araştırmacılarının okulu ve staj yeri oldu. Anadolu Yarımadası gibi bir hazinenin üstünde yaşayıp dünyanın en eski ve en zengin batıklarına sahip olup dünyanın en az deniz müzesine sahip olmadaki farkındalığımızı bize ilk öğreten George Bass’tır. İnanıyorum ki siyasilerimizde bunu er-geç fark edecek ve ülkemiz denizcilik tarihimizin anlatıldığı bu deniz müzelerine en yakın zamanlarda kavuşacaktır” dedi.

“Fareleri bile öldürmeyecek kadar duyarlıydı”

Aydemir, “Onun aynı zamanda ne kadar kibirden uzak, mütavazı ve çevreci olduğuna da şahit olmuştum. Çalıştığımız süre içerisinde daha ülkemizde çevreciliğin ne olduğu bilinmediği zamanlarda bizlere çaktırmadan çevrecilik dersi vermişti. Dalış şatında çöp kovaları vardı ve denize bir tek izmarit, bir tek çöp bile atılmadı. Denizlerin temizliğine olduğu kadar, aynı zamanda doğaya da saygılıydı. Kampımıza gelen fareler bir kapan ile yakalanır, öldürülmez, tekneyle götürülerek karşı koya bırakılırdı. Sorduğumuz zaman ‘Biz onların mekanına geldik, onları öldürmeye hakkımız yok’ diyecek kadar doğayı seven bir insandı” dedi.

KAÇIRILAN TARİHİ ESERLERİN ANADOLU’YA DÖNMESİNİ SAĞLADI

Mustafa Aydemir, ” Başka önemli bir özelliği de Türkiye’den, ABD’ ye kaçırılan birçok tarihi eserin kendi çabalarıyla ülkemize iadesini sağlamasıdır. Sualtı arkeolojisinin bilim dalı olarak tüm üniversitelerde bölüm olarak kurulmasını sağladı. Çünkü, Gelidonya Batığı’ndan başlayarak bütün kazılarını karada olduğu gibi bilimsel bir disiplinle yaptı. Dünya sualtı arkeolojisinin tartışmasız kurucu babasıydı. Her zaman iddia ettiğimiz Anadolu kıyılarının dünyanın en eski ve zengin batıklarına sahip olduğunu ispatladı. Neyzen Tevfik ve Cevat Şakirden sonra Bodrum’un adını dünyaya duyuran odur. Bilim dünyasına kazandırdığı en büyük ve en önemli kazıları bana göre Antalya’da Gelidonya, Uluburun geç tunç çağı batık kazıları yanı sıra Serçe Limanı’nda cam hazineleriyle yüklü ortaçağ batığı kazısıdır. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi varlığını ona borçludur” diye konuştu.

NEDEN HALEN BİR DENİZ MÜZEMİZ YOK?

Bass’ın Türk denizlerinde yaptığı tüm çalışmaların Boyut Yayınları tarafından kitap olarak basıldığını belirten Aydemir, ” Kitabın adı; Denizler Altında Arkeoloji- Georges Bass- Sualtına adanmış Bir Ömür- Anılar ve Keşifler. Bugün ABD’de 210 deniz müzesi 240 müze gemi, İngiltere’de 250 deniz müzesi, 450 müze gemi olmasına rağmen, dünya denizcilik tarihinin başladığı ülkemizde bu sayı maalesef bir elin parmakları kadar bile değildir. Böylesi müzelerin ülkemizde sualtı arkeolojisini de geliştireceğine hiç kuşku yoktur. Son sözüm, devlet yetkililerimizin de konunun öneminin farkına varması, yeni sualtı kazıları ile ülkemizde yeni araştırmacıların yetişmesini sağlaması, açılacak denizcilik müzeleri ile denizcilik tarihimizi genç nesillere aktarılmasının sağlanmasıdır” dedi.