Yazı: Emirhan Taştan

Denizcilik tarihi ve önemi

Üç tarafı denizlerle çevrili olan güzel ülkemiz Türkiye, doğusunda bulunan ülkeler olmasa, neredeyse bir ada ülkesi konumuna gelecekti. Yüzlerce yıldır bu topraklarda egemenlik süren atalarımız deniz donanmaları ve deniz yoluyla yapılan ticaretler sayesinde diğer ülkelerden yüksek konuma gelmişti. Su üzerinde bir yerden bir yere gitmek ilk çağlardan beri insanların en büyük tutkularından biri oldu. Denizcilikte ilk kullanılan teknelerin ağaç kütükleri, deriden yapılmış tulumlar ve ağaç kütüklerinin bağlanmasından oluşan sallar olduğu bilinmektedir.  Dünyanın ilk deniz kolonisi devletlerinden biri olan Fenikeliler ise bu topraklarda yaşayıp Ege ve tüm Akdeniz’de hüküm sürmüşler, Britanya adasına kadar deniz ticaret ağı oluşturmuşlardı. Çeşitli ürünlerin bir arada Fenikelilerin elinde bulunmasından dolayı satılan ürünleri kayıt altında tutmak için resmi, yazıya dönüştüren en çok bilinen alfabelerden olan ‘Fenike alfabesi’ günümüz tüm modern alfabelerinin temelini oluşturmaktadır. Mısırlıların ise, İ.Ö. 3000 yıllarından beri keresteden gemiler yaptıkları ve açık denizlere çıktıkları bilinir. Bir nevi denizcilik, insanlık tarihinin değişmesine ve gelişmesine katkı sağlamıştı.

Osmanlı Devleti ise, XV. yüzyılda Karadeniz’de; XVI. yüzyılda ise Akdeniz’de hâkimiyetini kanıtlamıştı. Kırım’ın Osmanlı hâkimiyeti altına girmesiyle Karadeniz bir Türk iç denizi özelliği kazanmıştı. Bu durum, boğazlarda da Osmanlı hâkimiyetinin tek taraflı olarak kullanılmasını sağladı. Bu sayede ticaret için yolu bu deniz yollarına düşen devlet ve tüccarlar ise Osmanlıya vergi ödemek zorunda kalmış ve Osmanlının denizlerdeki hakimiyeti ise tüm otoriteler tarafından kabul edilmişti. Kaptan ve dahi Barbaros Hayreddin Paşa’nın bu egemenlikte rolü oldukça fazladır. Osmanlı Devleti yükselme devri padişahı Kanuni Sultan Süleyman ile aynı dönemde yaşamış ve Osmanlı’nın en geniş sınırlara ulaşmasında katkı sağlamıştı. Yine ilk dünya fiziki haritasını çizen Piri Reis, denizciliğin keşfetme özelliğini kullanarak haritayı çizmişti.

Günümüz dünya ticaretinin 2/3’ü deniz yolu ile karşılanmaktadır

 Dünyanın dörtte üçü su olduğu düşünüldüğünde, denizlere hakim olanın dünyaya hakim olacağı somut bir gerçektir. İMEAK Deniz Ticaret Odası Başkanı Tamer Kıran, dünya ticaretinin yüzde 83’ünün deniz taşımacılığı ile yapıldığını belirterek, deniz taşımacılığının küresel düzeyde fiyatları düşürdüğüne dikkat çekti ve “Deniz taşımacılığı, demir yoluna göre üç, kara yoluna göre yedi, hava yoluna göre ise 21 kat daha ekonomiktir” dedi. Kıran, 2019 Ocak ayı verilerine göre, Uluslararası ticarette kullanılan 1,000 groston ve üzeri gemilerden oluşan ve toplam dünya ticaretinin yüzde 83’ünü gerçekleştiren dünya filosunun yaklaşık 1.9 milyar DWT olduğunu söyledi ve Türk filosunun da 28.5 milyon DWT toplam kapasitesi ile dünya filosu listesinde 15’inci sırada yer aldığının altını çizdi.

“Türkiye’nin dış ticaret yüklerinin yüzde 89’unun deniz yoluyla taşınmaktadır. Bu oranı taşınan yükün değeri olarak ifade etmek gerekirse; ihracat ve ithalat hacmimizin yüzde 61’i (yaklaşık 238 milyar dolar) deniz yoluyla gerçekleştirilmektedir” diyen Kıran, söz konusu taşımanın yüzde 11’inin Türk Bayraklı gemiler ile yapıldığını belirtti. Türk denizcilik sektörünün milli gelire katkısının 20-22 milyar dolara ulaştığını söyledi.

“2 milyar dolara varan 11 proje bulunmakta”

Sektörün savunma sanayi, gemi inşa alanındaki çalışmalarının dünyada önemli bir yere sahip olduğunun söyleyen Kıran, “Günümüzde Türk Sivil Tersanelerinde, yüzde 70’e varan yerlilik oranı ile Türk Deniz Kuvvetleri için çeşitli tipte ve tonajda askeri gemi inşa edilmektedir. Bazı askeri ve sahil güvenlik gemileri ile askeri deniz donanımları diğer ülkelere ihraç ediyoruz. İhracatımız 2018 yılında 990.5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Yüzde 70’lere varan millilik oranı ile askeri projeler yapıyoruz. Kendi mühendislerimizin çizdiği projeler yürütülüyor. Şu an 2 milyar dolar değerinde 11 askeri projemiz devam ediyor” dedi.

“Türkiye dünya gemi siparişi sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor”

Türk denizcilik sektörünün deniz taşımacılığının yanında ülke ekonomisine katma değer sağlayan birçok önemli alt sektörü de içerisine aldığını belirten Başkan Kıran, özellikle savunma sanayii ve gemi inşa sanayinin dünyada önemli bir yere sahip olduğunu vurguladı. Kıran, “78 faal tersanemiz bulunmakta. Gemi inşa kapasitemiz bugün itibariyle 4.44 milyon DWT’a ulaşmıştır. Türkiye, Şubat 2019 verilerine göre adet bazında çoğu römorkör olmak üzere 150 gemi ile dünya gemi siparişi sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor. Türkiye’nin Norveç’e yönelik 600 milyon dolarlık ihracatının yüzde 50’si gemi inşasıdır” dedi.

“Dünyada marka haline gelmiş yat inşa sektörüne sahibiz”

Savunma sanayi ve gemi inşa sanayi dışında da birçok alt birimde dünya genelinde Türk denizcilik sektörünün önemli yer tuttuğunu hatırlatan Kıran şu değerlendirmeyi yaptı:

“8 bin 333 km uzunluğundaki sahil şeridimizde toplam 180 adet limanımız bulunmaktadır. 2018 yılında, Türk limanlarında toplam 460 milyon ton yük elleçlenmiştir. Bunun 60 milyon tonu kabotaj taşımacılığı, 70 milyon tonu transit taşımacılık ve 330 milyon tonu da ithalat ve ihracat taşımacılığıdır. Ayrıca dünyada marka haline gelmiş yat inşa sektörüne sahibiz. Türkiye, 2019 yılı süper yat inşa projelerine göre, üç bin metre toplam uzunluk ile süper yat inşa dünya sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor. Gemi söküm sektörü, 1976 yılından beri İzmir/Aliağa bölgesinde faaliyet gösteriyor. Aliağa Gemi Söküm Tesisleri, dünya çapında çevre dostu tesisler olarak anılıyor.”

“Kruvaziyer limanlarının açılmasıyla deniz turizmi geliri artacak”

Kruvaziyer turizmine de değinen Kıran, “Deniz turizmi, toplam turizm döviz girdilerinin yüzde 20’sini oluşturuyor. Bu hesapla deniz turizmi gelirinin 2018 yılında 5.9 milyar dolar olduğunu tahmin ediyoruz. 2018 yılında, 247 kurvaziyer gemi ile 213 bin 771 yabancı yolcu limanlarımızı ziyaret etti. Özellikle İstanbul’daki kruvaziyer limanlarının 2020 yılından itibaren tedricen hizmete girmesiyle; bu rakamların çok daha yukarılara taşınacağı, şimdiden yapılan kontratlardan anlaşılıyor” dedi.

Deniz hakimiyeti kolay değildir

Ancak denizlere hakim olmak kolay iş değildir, karada yaşamak güvenli bir yaşam sürmek anlamına gelirken, denizci olmak cesaret gerektiren zor işlerin başındadır. Denizcilik keşfetmek ve yeni umutlar barındırmak demektir. Karada yaşayan insanlar hava karardığında güveni evlerine dönerken denizcilerin böyle bir şansı yoktur, onların evleri bulundukları tekne, dünyaları ise sonsuz deryadır. İnsanlık tarihinin başından beri insanlar denizcilere hayranlık duymuş, Vikingler denizcilik cesaretleriyle dünyaya korku ve nam salmış, denizciler olmasa insanlık bu kadar gelişemez ve ilerleyemezdi. Denizcilik lisan bilmektir, denizcilik bir ülkeye bağlı olmaksızın dünya vatandaşı olmaktır, denizcilik daima keşfetmektir, denizcilik sakin hayat sürmek değil sürekli sorun çözmek demektir. Denizcilik umudu yaşattığı için inanç gerektirir. Çok değişik deniz şartlarında görev yapma zorunluğu nedeniyle devamlı mücadele mesleğidir. Denizlerde günlerdir ailesini görememe şartı nedeniyle büyük vefa ve fedakarlık mesleğidir. Gerek I. Dünya Savaşı zamanlarında vatanı ayakta tutan boğazların kontrolü gemi ve denizcilerle sağlanmıştı. Bu yüzden denizcilik cesaret ve şeref mesleğidir. Herhangi bir ülkede icat edilen önemli buluşları dünyaya yaymak yine geniş kültür barındıran denizcilik mesleğinin eseridir. Gemilerle başka kentlere ulaştırılan yardımlar sayesinde denizcilik gönülden birlik, beraberlik, sevgi ve saygı mesleğidir. Denizcilik sadece deniz ile bağlantısı olan tüm uğraşlara verilen isim değil ayrıca kendine has kutsal özellikleri dolayısıyla asalet mesleğidir. Bu asalet soydan değil, iyi huydan ve temiz ahlaktan gelir.

 Rüzgarları sakin, pruvaları neta olsun!

Kaynakça: https://www.dha.com.tr

https://www.dersimiz.com/

http://www.marmaraburo.com