Kayıtlara geçen ilk saldırı Ağustos ayında Mersin Anamur’da meydana gelirken, Tarım ve Orman Bakanlığı Akdeniz kıyılarında balıkçı olta ve ağlarına takılan balığı, ilaç endüstrisinde kullanılmak üzere Kanada’ya göndermeye hazırlanıyor.

Doğu Akdeniz’den İzmir’e zorunlu ev sahipliği

Fotoğraf: Bülent Kılıç

Aslında her şey 1869 yılında açılan Süveyş Kanalı üzerinden başlayan deniz göçüyle başlamıştı. Hint Okyanusu’nun ılık ve verimli sularından Kızıldeniz’in sıcak ve bol besinli sularına gelen pek çok ılıman ve tropik kuşak canlısı, doğal olarak Akdeniz’e ulaşmakta güçlük çekmedi. İnsanlık tarihine dünyanın ortasındaki deniz olarak geçen Akdeniz, 2000’li yıllarda küresel iklim değişikliğini kendisini iyiden iyiye hissettirmesiyle 63 yeni balık türünü ağırlamaya başladı. Bu zorunlu misafirlik son yıllarda zorunlu ev sahipliğine dönüşürken kıyılarımızda görülen canlı türü sayısı 100’ü aşmakla kalmadı görüldükleri sınır marmara ve Karadeniz kıyılarına kadar genişledi. Balon balığının kayıtlara geçen ilk saldırısını 23 Eylül’de Milliyet; Türkiye’ye duyururken, kendini korumak için dikenli vücudunu şişirerek tehlikeyi savuşturan sempatik duruşlu balık son günlerde yine gündeme geldi.  Küresel iklim değişikliğiyle gittikçe ısınan denizlerimizde varlıklarını uzun süre sürdüreceklerini hatta kalıcı olduklarını kanıtlayan vahşi güzel, yediğimiz balıklar, yaşadığı ortamı hatta insan sağlığını tehdit edecek kadar zehirli.

İlaç sanayisine hareket balıkçıya umut getirdi

Zehirli olduğu kadar yaşadığı alanda başka bir balığın bulunmasına izin vermeyecek kadar doğal silahlarla(diş, diken) donatılan bu balıklar, pek çok yerel türün bölgeden ayrılmasına neden oluyor. Balon balığında bulunan bir toksinin kanser ilacı yapımında kullanılacağı duyumları ilaç sanayisine büyük hareket getirirken, olta ya da ağlarını denize salan balıkçılarında umut kapısı olacağa benziyor. Kanserin yanında bağımlılık tedavisinde de kullanılabileceği açıklanan balon balığındaki bol tetrodotoksin temelinde bir zehir. İlaç endüstrisinde kullanılan tetrodotoksinin Kanada’da ki bir firma tarafından hammadde olarak değerlendirileceğinin açıklanması üzerine Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli, balon balığı ihraç edebileceğini açıkladı. Yılda 5 bin tonun üzerinde balon balığı ihracat potansiyeli doğduğunu belirten Pakdemirli, Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ile sektördeki balıkçıların ortak hareket edeceğini söyledi.

Sualtı fotoğrafçılarının ve dalgıçların karşısına sıklıkla çıkan, balıkçıların oltalarına takılan balon balığının ürkütücü dişleri giyotin gibi keskin. Eti, derisi, karaciğer ve yumurtalıklarındaki zehir insanı felce uğratabilecek hatta öldürebilecek kadar güçlü. Yenilmesi hatta ele alınması bile sakıncalı olan balon balığının dişleri metal levha ve camı parçalayabiliyor.

Fransız bilim insanı adına “Lesepsiyen Türler”

Fotoğraf: Mert Gökalp

Bilinçsizce tüketilmemesi gereken balon balığının 2 miligramlık zehrinin insanı öldürebileceği uzmanlar tarafından sıklıkla dile getirilirken İskenderun Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Cemal Turan, küresel ısınmayla deniz ekosisteminin değiştiğine vurgu yapıyor. Prof. Dr. Turan, “Küresel ısınmayla yaşam ortamlarını değiştiren balon balığı gibi türler, bulundukları yerde baskın oluyorlar. Yeni türlerin geleceğine kesin gözüyle bakabiliriz. Çünlü daha önce Denizlerimiz için yabancı olan bu türlerin sayısı 1-2 iken şu an denizlerimizde 8 farklı balon balığı türü bulunmaktadır. Başkanlığını yaptığım Doğa ve Bilim Derneği olarak (www.dogavebilim.com) gerek Türkiye’den gerek Avrupada bu konuda bir farkındalık oluşturmak ve mücadele yöntemleri geliştirmek için 2017 yılında Bodrum’da Uluslararası Balon Balığı Sempozyumu düzenledim. Bu konuda Japonya’dan, Avrupa’dan, Amerika’dan ve Türkiye’den konunun uzmanı birçok bilim adamı geldi, Sempozyumda balon balıkları ile mücadele etmenin tek yolu Balon balıklarına ekonomik değer katmaktan geçer görüşü hakim olmuştur. Ben şu an Doktora öğrencilerimle birlikte Balon balıklarına ekonomik değer katmak için çalışmalar yapmaktayım. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göç olayı, Mısırda buluna  ve Akdenizi Hint Okyanusuna bağlayan Süveyş kanalını açan Fransız mühendis ‘Vicomte Ferdinand Marrie de Lesseps’ anısına, ‘Lesepsiyen Göç’ ve ‘Lesepsiyen Türler’ olarak anılıyor. Lesepsiyen türler, yerli veya endemik türlerle rekabete girerek onların yerini alıyor ve besin zincirlerinin değişmesine, hatta yeni hastalıkların taşınmasına yol açabilmektedirler. Uzmanların tüm uyarıları dikkate alınmalı. Denize girilmemesi isteniyorsa dinlenmeli. Yemek ya da tüketmek ise akıldan bile geçirilmemeli” dedi.