Korkulu rüya olmaya devam ediyor

Genel Avarya, bu denli eski ve de sıkça uygulanan ve deniz sigortacılığının olmaz ise olmazı, vazgeçilmez bir uygulaması olmasına ragmen hala yanlış anlaşılmalara ve yanlış uygulamalara maruz kalması nedeniyle bazı bilgilerin tazelenmesi gereğini duydum. Özellikle son yıllarda konteyner gemilerinin taşıma kapasitesi 20,000 TEU haddini aşınca ‘Genel Avarya’; konteyner hattı işletmecilerinin, NVOC olarak hareket eden lojistik sirketlerinin, kargo sigortacılarının ve deniz sigorta endüstrisi ile uzaktan yakından ilgisi olan herkesin korkulu rüyası olmaya devam etmektedir.

York Antwerp kurallarında Genel Avarya şöyle tarif edilir.

There is a general average act when, and only when, any extraordinary sacrifice or expenditure is intentionally and reasonably made or incurred for the common safety for the purpose of preserving from peril the property involved in a common maritime adventure.

Genel Avarya ancak ve ancak ortak bir deniz macerasına atılmış olan gemiyi ve yükü tehdit eden bir faciadan korumak amacıyla bilerek ve makul bir hareket tarzı teşkil edecek şekilde bir fedakarlik yapılması ve olagandışı masraflara katlanılması halinde mevcut sayılır.

Genel Avarya’yı kaptan ilan eder

Mesleği denizcilik, deniz sigortacılığı veya deniz hukuku olan herkesin bildiği bu temel tarifi yaptıktan sonra ilginç başka bir hususa değinmek istiyorum. Çoğu olayda gemi üzerindeki kargonun toplam değeri gemi değerinden fazla olmasına ragmen Genel Avarya ilan edilip edilmemesine karar veren merci, kargo ilgilileri değil gemi kaptanıdır. Bunun nedeni, gemideki ortak çıkarları tehdit eden olağan dışı hallerin yönetimi tamamen kaptanın yetkisinde olmasıdır.

İşletmeye danışarak ilan edilir

Kaptan işletmeye danıştıktan sonra Genel Avarya’yi ilan edince gemi yetkilileri de tüm ilgili taraflar adına genel avarya sürecini yürütecek ve masrafları paylaştıracak olan bir Genel Avarya dispacoru tayin eder. Fedakarlık dediğimiz zaman karaya oturan bir geminin yükünü hafifletmek amacıyla yapılan bir Jettison veya makine arızasına maruz kalan bir geminin kurtarma yardım istemesi gibi masraf ve fedakarlıklar akla gelebilir. Atanan Genel Avarya dispacoru, Avarya’ya girebilecek tüm fedakarlıklarin maddi bir değerlendirmesini yapmanın yanısıra kurtarılan değerlerinde maddi değerlerini içeren bir çizelge hazırlar. Kurtarılan değerler arasında sadece gemi ve kargo yoktur tabii ki; kumanya, yakıt, konteyner ve gemideki diğer ekipmanlar da kurtarılan değerler arasında hesaplanmalıdır. Geminin maruz kaldığı deniz kazasından kurtarılıp tahliye limanına varmasıyla kurtarılan net degerlerin yapılan masraflara katkı paylari hesaplanır ve “Contributory Value” dediğimiz Genel Avarya’ya katılım değerleri tespit edilir.

Genel Avarya bondu veya garantisi

Katılım değerlerinin eksiksiz ve gecikmesiz ödenmesini teminat altına almayı sağlamak açısından Dispacor, gemide bulunan değerlerin sahiplerinden veya sigortacılarından Genel Avarya bondu veya garantisi denilen bir teminat alır. Bu arada hamule ilgilileri kategorisinde şayet NVOC unvanına haiz lojistik şirketleri mevcutsa bu şirketler temsil ettikleri kargo sahiplerinin her birinden Avarya bondunu veya garantisini almadan konismentolari serbest bırakmamaları gerekir. Konteyner taşımaları durumunda ise konteynerin içindeki tüm konismentolardan teminat alınmadığı takdirde konteynerin serbest bırakılmaması gerekir. Sonunda dispacor Dispec raporunu hazırlar ve tüm ilgililerin hisselerine karşılık gelen miktarları ödemeleri için dikkatlerine sunar. Garanti vermiş olan herkes dispec raporunda belirtilen hisselerine düşen payları gecikmeden ödemek zorundadır.

Yazımin başında da değindigim gibi 20 bin TEU taşıyan bir geminin Genel Avarya’ya maruz kaldığını bir düşünün. Raporun tanzimi belki de yıllar sürecektir. Bu yüzden de özellikle konteyner gemilerinin Tekne-Makina sigortalarında 500 bin dolar hatta daha yüksek miktarlarda “General Average Clause’ dahil edilir. Bunun da gayesi klozda belirtilen miktara kadar olan Genel Avarya masraflarının armatorün tekne sigortası tahtında tahsil edebilme olanağını saglayarak genel avarya ilan etme zorunluluğunu ortadan kaldırmakla pratik açıdan bir nebze olsun taraflara yardımcı olabilmektir. Genel Avarya konusuna bu denli kısa değindigim için küçümsediğimi sanmayın. Amacım sadece belli başlıklara değinmekten ibaretti.

Sizlere Levent Kaptan’in kaleminden dökülen keyifli anları yaşatamasam dahi umarım canınızı fazla sıkmamışımdır. Özellikle genç meslektaşlarımız için bu konuları ara sıra işlemek gerekir.

Kalın saglıcakla…