İnsanlık tarihinin göçebelikten yerleşik hayata geçtiği ilk yerlerden Aksaray’daki Aşıklı, Anadolu’nun arkeolojik zenginliğini kanıtlıyor. Kazıların dönem başkanı Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran; dünya tıp tarihinde ilk beyin ameliyatının izlerini taşıyan kadın kafatası, törenler için yapılan ilk kamusal yapılar ve toprağa gömülü çukur barınaklardaki havalandırma çözümleri gibi özelliklerin Aşıklı’yı özel kıldığını söyledi. Aşıklı’ın tarihi 10 bin 400 yıl öncesine iniyor.

Bozkırın ortasında verimli toprak

Hasandağ’ın kuzeyinde, Melendiz Nehri’nin kıyısındaki Aşıklı Höyük, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nin izniyle İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran’ın başkanlığında araştırılıyor. Aşıklı’nın, bozkırın ortasında hayvan ve bitki türleri açısından zenginlik gösteren bir ortam nedeniyle seçildiği anlaşılıyor. Önce geçici barınakların kurulduğu Aşıklı’da, yabani koyun-keçi, sığır, geyik, kuş, tavşan ve balık avlandığı belirlendi.

1000 yıl tarım yapıldı

Milyonlarca yıl süren göçer ve avcı toplayıcı yaşamdan yeni bir yaşam biçimi olan yerleşik ve üretimci tarza geçilen ilk yerlerden biri olduğunu söyleyen Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran, düşüncelerini Milliyet’e açıkladı. Prof. Dr. Özbaşaran, “Aşıklı’da, günümüzden 10 bin 400 yıl öncesinden başlayarak, yerleşmenin terk edildiği 9 bin 300 yıllarına kadar yaşam, kesintisiz devam eder. Araştırmalarımızla hayvancılık, tarım, mimari, alet teknolojisi, sosyal yapı, toplumsal davranış tıp tarihi, madencilik ve sepetçilik gibi konulardaki ‘ilk’ler ortaya çıkmıştır. Aşıklı insanı, 1000 yıl boyunca tarım yaptı, ancak bu başlangıçta küçük çaplı, bahçe tarımı niteliğindeydi” dedi.

Mimarlık tarihinin tüm aşamaları gözlenebilir

Prof. Dr. Özbaşaran, Aşıklı’da 1000 yıllık iskan tarihinin önemine değindi. Özbaşaran, “İlk yapılar MÖ 9’uncu bin yılın ortalarında, toprak içine açılmış çukur barınaklarla başlar, ağaç dikmelerin aralarının sazlarla sepet biçiminde örülmesiyle oluşturulmuş duvarlı yapılarla devam eder. Daha sonra, duvarları, güneşte kurutulmuş kerpiç bloklarla örülmüş, toprağa yarı-gömük oval planlı binalar yapılır. Köşeleri yuvarlak, düz duvarlı kerpiç binaları, MÖ 8’inci bin yılda toprak zemin üstüne dörtgen planlı kerpiç binaların yapımı izler. Anadolu kerpiç konut mimarisinin ilk örneklerini oluşturan Aşıklı yapıları, zamanla mahalleleri oluşturur. Aşıklı, mimarlık için de açık bir laboratuar” dedi.

Volkanik camdan el aleti yaptılar

Aşıklı’daki insanların günlük hayatlarında kullandıkları aletleri obsidiyenden(volkanik cam) yaptıklarını söyleyen Prof. Dr. Özbaşaran, “ Obsidiyen Kapadokya Bölgesi tarih öncesi topluluklarının alet yapımlarındaki temel hammaddeydi. Aşıklı’da aletlerin yüzde 99’u obsidiyendendir. Bölgedeki obsidiyen yataklarından Göllüdağ 30 km, Nenezi 25 km mesafedeydi. İhtiyaç karşısında insanların kazıma, kesme, delme ve benzeri işler için alet yaptığını görüyoruz” dedi.

Dünyanın ilk beyin ameliyatı Aşıklı’da yapıldı

Aşıklı’da 25-30 yaşlarındaki bir kadının kafatasına uygulanan tıbbı müdahalenin dünyadaki en eski örneklerinden olduğu vurgulandı. 10 bin yıl önce büyük olasılıkla obsidiyen alet kullanılarak gerçekleşen tıbbi müdahalenin ilk ameliyatlardan olduğu, kadının kısa süre de olsa müdahale sonrasında yaşadığı belirtildi. Aksaray Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen kafatası, Mısır’da firavunlara uygulanan beyin ameliyatından daha öncesine tarihleniyor.

Aşıklı’da toprağa gömülü binalardaki havalandırma çözümleri de şaşırtan ilkler arasında. İnsanın 3,3 milyon yıl sürdürdüğü tüketici yaşamın yerleşik yaşama dönüştüğü yerlerden Aşıklı Höyük girişinde 10 bin yıl öncesindeki tarih öncesi yaşamın canlandırıldığı Deneysel Tarihöncesi Aşıklı Köyü’nün bulunduğu alanın girişine Ziyaretçi Karşılama Merkezi’nin mali sorunlar nedeniyle yapılamadığı belirtildi. Merkezin Aşıklı’yı Kapadokya turizminin parçası yapacağını belirten Özbaşaran, “Günümüz tarım ve hayvancı Orta Anadolu Bölgesi ekonomisinin öncüsü Aşıklı, Kapadokya turizmindeki 10 bin yıllık tarihiyle turistlere alternatif rota oluşturmakta. Aksaray’daki ünlü Ihlara Vadisi güzergahındaki höyük yetkililerin ilgisini bekliyor.