Limanlar Kanunu’nda ki değişiklikle kaza yapan ya da haczedilen gemiler 45 gün içinde bulunduğu yerden kaldırılacak. İstanbul çevresinde yaklaşık 20 gemi içinde mürettebatı olmadan bekliyor.

Çıpalarını tarayarak karaya vuran hayaletler

Akdeniz ile Karadeniz arasındaki tek suyolu İstanbul Boğazı’ndan günde 110-120 gemi geçiş yapıyor. Aralarında tehlikeli yük taşıyan tankerlerinde bulunduğu gemilerden bazıları personele maaş ödenmemesi, yakıt ya da kumanya borcu gibi nedenlerle haciz ediliyor. Yasal işlemler tamamlanana kadar Zeytinburnu-Ahırkapı ya da Kartal demir yerlerinde denize çıpa atarak bekletilen gemilerin mürettebatı işlemlerinde uzun sürmesiyle kaçabiliyor. Haciz kaldırılana ya da yasal işlemler tamamlanana kadar en az 4 mürettebat(kaptan, çarkçı, gemici, aşçı) ile beklemesi gereken gemiler, şiddetli lodos ile çıpalarından kurtularak karaya vurabiliyor. Bu yüzden, Aralık 2017’deki torba yasa görüşmelerinde İstanbul’a büyük tehlike yaratan gemilerin kaldırılması konuşulurken, Limanlar Kanunu’nda değişiklik yapılmıştı. Aralık 2017’de TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nun yaptığı değişiklikle batık, yarı batık ya da terk edilmiş haldeki gemilerin 45 gün içinde yerlerinden kaldırılması gerekiyor.

İhale süreçleri devam ediyor

İhaleleri tamamlanarak bulunduğu yerden kaldırılan ilk gemi Kartal’da su alarak yarı batık olan Yakup Ağa oldu. Buse Denizcilik tarafından içindeki su güçlü pompalarla boşaltılan gemi ekonomik ömrünü doldurduğu için çekilerek Aliağa’daki söküm tesislerine gönderildi. Öte yandan mürettebatının terk ettiği için tehlike yaratan yaklaşık 20 geminin İstanbul çevresinde demirde bekletildiği öğrenildi. Sahibinin borçları nedeniyle haciz edilen ve 2 yıl boyunca mürettebatsız bekleyen M/V Tallas bu gemilerden biri. 2 yıl hayalet gemi olarak Ahırkapı açıklarında bekleyen Kamboçya bandıralı 54 metre uzunluğundaki gemi, 1 Şubat 2017’de şiddetli lodosla karaya vurmuştu. Geminin kaldırılma işlemlerine başlandığı ve ihale sürecine girildiği öğrenildi. 20 Ocak 2012’de ise 1 yıldır mürettebatı olmadan Yenikapı açıklarında bekleyen hayalet gemi Kayan 1, şiddetli lodosla su alarak batmıştı. Batık halde bekleyen ve sadece köprü üstü suyun dışında olan geminin de kaldırılacağı öğrenildi.

Kim gemisini terk etmek ister?

Uzak yol kaptanı ve Deniz Emniyet Derneği üyesi Semih Dinçel, “Türkiye sahillerinden sahipsiz bekleyen gemileri ancak fırtına sonrası karaya vurdukları zaman hatırlıyoruz. Bırakın gemi sahibini denizci bile gemisini terk etmek istemez. Ama süreç şöyle işliyor. Gemiler işler yolunda gittiği sürece personelini, yakıtını, yağını ve kumanyasını alıp sefer emri için İstanbul’da bekler. Bütün bu ikmaller ve personel ücretleri belli bir vadeye göre ikmal yapılır. Gemi sahibinin işletme maliyetleri için bankadan kredi kullandığını ve tamir bakım giderlerini ekleyelim. Bu kadar masraf kalemine karşılık gelir kapısı sadece seferin navlun geliridir. Bu gelir gider sistemi navlun piyasalarında yaşanan krizlerde bozulmaya başladığında ödemeler gecikmeye sonunda yapılmamaya başlar. Ödemesini alamayan banka, tersane, yakıt firması ya da personel dayanamayacak hale gelince gemiyi mahkeme kararı ile seferden men yani haciz koyar. Gemi görüldüğü ilk limanında haczedilir. Gelir kapısı kapanan işletmeci dayanabildiği kadar dayanır. Mahkemede konu uzadıkça geminin yakıtı ve mürettebatın kumanyası biter. Mürettebatın terk etmesiyle gemiyi denizde sabit tutan sadece çıpasıdır. Kumanda edecek kimse olmayınca da fırtınada çıpa tarar ve karaya yaslanan gemi karşımıza çıkar. Hukuk yavaş işlemesine rağmen liman başkanlıkları tam yetkiyle gemiyi kaldırmalı, satarak hurdasından elde edilecek parayı alacaklılara vermesidir.