2008 ve 2009 yıllarında dünyanın en büyük arkeolojik keşifleri listesine giren Bathonea’da, bin yıl önce Afrika kıtasından geldiği düşünülen bir insana ait iskelet bulundu. İskeletin kafatası ve beden kemiklerinde yapılan incelemede köle olmadığı ve doğal yollarla öldüğü belirlendi.

Bathonea 2020’ye şaşırtarak girdi

2007 yılında başlayan bilimsel kazılarla dünya tarihini yeniden yazan Bathonea, 3 yıllık aranın ardından tekrar başladı ve yeni yıla şaşırtarak girdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle, İstanbul Tarihöncesi Araştırmaları (İTA) kapsamında Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında süren kazılar, dünya arkeoloji tarihinde yine çok konuşulacak bir keşfe ev sahipliği yaptı. Küçükçekmece Gölü’nün Avcılar kıyısında 15 gün süren kazılarda bir iskeletin kafatası bulundu.

Kafatası, bulunan 70 kafatasından farklı olarak daha geniş yüz ve alın yapısı, yayvan burnu ve öne çıkık çenesiyle dikkat çekti. Adalet Bakanlığı İstanbul Adli Tıp Kurumu Kemik ve Diş İnceleme Şubesi Müdür Vekili ve Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ömer Turan, kafatasının Afrika kıtasından gelen bir insana ait olduğu düşüncesinde yoğunlaştı. Diğer kafataslarıyla karşılaştıran uzman bilirkişi Dr. Turan, yaklaşık bin yıl önce Afrika kıtasından İstanbul’a geldiğini düşündüren bireyin doğal yollarla öldüğünü tespit etti. İstanbul’da ki kazılarda bulunan ilk Afrikalı kafatası olduğunu söyleyen Dr. Turan, “30-40 yaşlarında erkek tahmin ettiğimiz insan, İstanbul’un tarihsel önemini tekrar ortaya koydu. 10 yılda pek çok iskelet bulduk ama Afrikalı olması çok kültürlülüğünün kanıtı” dedi.

“Kazı sürdükçe dünyayı şaşırtacağız”

Kazı başkanı Doç. Dr. Şengül Aydıngün ise, kafatasının Bathonea’daki arkeolojik çalışmaların devam etmesi için önemli mesaj verdiğini ve kazıların ilerlemesiyle kent tarihinin dünyayı daha çok şaşırtacağını belirtti. Doç. Dr. Aydıngün, “Küçükçekmece Gölü’nün geçmişte Marmara Denizi’nin bir koyu olduğunu jeomorfolojik ve jeolojik incelmelerle anlamıştık. Akdeniz ve Ege’den, Karadeniz’e mal götüren ticari tekneler 5 bin yıl bu limanı kullanmış. Yarımburgaz mağarasında 4 bin yıl önceki Minos uygarlığı teknelerine benzeyen resimleri var. Karaburun’da da antik liman kalıntılarını bulmuştuk. 2019 yılında kısa süren çalışmalarda, 9 ve 10’uncu yüzyıllarda bölgenin ticari hareketlilik yaşadığını kanıtlıyor. Avrupa’nın kuzeyindeki Vikingler’den Afrika kıyılarına uzanan ticaret hareketliliği varmış. Bathonea, uluslararası deniz ticaretinin aktarma noktası gibi görünüyor. Küçükçekmece ve Sazlıdere üzerinden Karadeniz’e kadar ulaşan bir su hattı var. Terkos’ta biten hat kara yoluyla Karaburun’a uzanıyor. Karadeniz’de bekleyen teknelere mallar tekrar aktarılıyor” dedi.

Büyük bir tarihsel zenginlik

Bathonea’da, tarım bilgisinin Avrupa’ya İstanbul üzerinden geçtiğini ispatlayacak çakmak taşı aletlere ulaşılmıştı. Avrupa kıtasındaki ilk Hitit izleri, antik tarihçilerin söz ettiği ama maddi kanıtı olmayan Trak/Frig kavimlerinin 3 bin yıl önce İstanbul Boğazı’ndan Anadolu’ya göçü, Roma İmparatoru Büyük Konstantin’in 1600 yıl önce yaptırdığı imparatorluk sarayı, İstanbul’un ilk Hıristiyan şehitliği gibi şaşırtan verilere ulaşılmıştı. 2008 yılından itibaren uluslararası arkeoloji camiasında büyük ilgi gören Bathonea, ülkemizdeki yankısının ardından Amerikan Arkeoloji Enstitüsü tarafından yılın en büyük keşifler listesine alınmıştı. 2009 da İngiliz The Independent yılın en büyük keşifler listesinde Bathonea’yı göstermiş, 2012 de New York Times ve yine The Independent, 2013 yılında ise Scientific American gibi ciddi yayın organları Bathonea’yı sayfalarında anlatmıştı. National Geographic ise Doç. Dr. Şengül Aydıngün danışmanlığında belgesel çekmişti. Alanda 2013 yılında rekor kıracak şekilde 700 adet ilaç ya da parfüm şişesi (unguanterium) bulunmuştu. İnsanlık tarihinin tamamını kapsayan bulgularla dolu alanda Osmanlı, Bizans, Roma, Helenistik, Hitit, Neolitik olmak üzere yaklaşık 300 bin yıl öncesine kadar giden buluntular ortaya çıkarılmıştı. Büyük Liman ise arkeolojik kazılarının yapılacağı günü bekliyor. Göle doğru çıkan bölüm insan yapısı ve tahminen M.Ö. 4 – 2. yy’lar arasında inşa edilmiş liman. Biraz daha açığa gidildiğinde ise suyun içinde kare planlı bir yapının temellerine rastlanıyor; büyük olasılıkla antik bir fener olduğu düşünülüyor. Cumhurbaşkanlığı kararıyla 4 km’lik alanda süren kazılarda 65 bilim disiplininden uzmanlar görev alıyor. Kazı Başkan Yardımcısı Dr. Şeniz Atik ise, “1500 yıl öncesine tarihlenen 20 bin cam parçası ne denli bir büyük tarihsel zenginlik üzerinde olduğumuzu kanıtlıyor” dedi.

Vitamin eksikliği gözlense de toplu ölüm yok

Dr. Ömer Turan, 45 mezarda 70 iskelet bulduklarını, 28’inin erkek, 25’inin kadın, 17’sinin de 4 yaşına kadar çocuk olduğunu söyledi. Uzman bilirkişi Turan, 4 ile 17 yaş arası çocuk ve gençlerin bulunmamasının ilginç olduğunu ve soru işaretini çözmek için çabaladığını vurguladı. Turan, “ Deniz ve göl kıyısında olmalarına rağmen deniz ürünü yememeleri ilginç. Ama ölümlerinde, işkence ya da cinayet ihtimali az. Toplu ölümde yaşanmamış. Kemik hastalıkları ve vitamin eksikliği gözlemledik bu da beslenme zorluğu çektiklerini gösteriyor. Yaş ortalaması 24-25 arasında değişse de 50 yaşına kadar gelenlerde olmuş. Afrikalının vücudunda bozulma ya da tahribat olmaması köle, forsa ya da hizmetli olmadığını ve doğal yollarla öldüğünü gösteriyor. Geniş alnı ve çene yapısı Afrika kıtasından geldiğini kanıtlıyor. Diğer kafataslarından farkı ortada. Bathonea şaşırtmaya devam edecek” dedi. Kazı başkanı Doç. Dr. Şengül Aydıngün ise, “ Vücut yapısı ve bize Afrika’dan ticaret malları getirip satan bir tüccar olduğunu düşündürüyor” dedi.