Kitapta İstanbul’un ilk Örenyeri projesi hazırlıkları detaylı olarak anlatılıyor. Amerikan Arkeoloji Enstitüsü’nün en büyük keşifler arasında gösterdiği 2 bin 700 yıllık Bathonea Antik Liman yerleşmesi “Örenyeri Avan projesi”nin, 1,5 km. kuzeyindeki Yarımburgaz Mağarası’nı da içine alarak 1030 hektar alana yayılması planlanıyor. 12 yıldır süren yüzey araştırmaları ve ardından 2009 yılında başlayan bilimsel kazılarda elde edilen sonuçların yayınlandığı Bathonea kitabında, Avrupa kıtasında tarım yapılan ilk alanlardan birinin İstanbul olduğu vurgulanıyor.

Dünyayı şaşırtan keşifler peş peşe gelmişti

2007 yılında başlayan İstanbul Tarih Öncesi Araştırmaları(İTA) ile İstanbul Boğazı’na 20 km uzaklıktaki Küçükçekmece Gölü çevresinde, kentin çok bilinen Bizans döneminden önce de medeniyetlere ev sahipliği yaptığı anlaşılmıştı. Kentin tarih öncesi çağlarını araştırmak için Kocaeli Üniversitesinden Doç. Dr. Şengül Aydıngün önderliğinde oluşturulan bilim heyeti Küçükçekmece Gölü’nün Avcılar kıyılarında İstanbul’un Avrupa’da ilk tarım yapılan yerlerinden biri olduğunu keşfetmişti. 10 bin yıl öncesine giden çakmak taşından tarım aletleri Göbeklitepe ile çağdaştı. İstanbul’da daha önce hiç rastlanılmamış Hititlere ait izler yine Bathonea’nın alt tabakalarında ortaya çıkarılmıştı. Antik kaynaklarda söz edildiği halde yeri ilk kez tespit edilen kentin deniz feneri sualtında bulunmuş, 20 bin parça cam eşya topraktan çıkarılmış, binlerce, amphora (deniz ticaretinde kullanılan dibi sivri çift kulplu testi) ile unguanterium (ilaç şiseleri)ele geçmişti. Roma imparatorluk yollarından Via Egnetia’nın izlerine rastlanmıştı. Orta Çağda Viking’lerin İstanbul’a gelip konakladıkları yerlerden olduğu, onlara ait silah ve eşyalardan anlaşılmıştı. İlk yıllarından itibaren uluslararası bilim ve arkeoloji dünyasının ilgisini çeken Bathonea için gelen National Geographic kanalı, canlandırmalarla bir belgesel çekmişti. 2009 yılında Amerikan Arkeoloji Enstitüsü ve İngiliz The Independent gazetesi yılın en büyük keşifleri listesine almıştı. Newyork Times iki sayfa ile Bathonea bulgularına yer vermişti.

Çeşitli ülkelerden 45 bilim insanı Bathonea’yı, arkeoloji, tarih, jeomorfoloji, jeofizik, jeosismik,coğrafik, jeodezik, numizmatik, mimari, şehircilik, endüstri, sualtı, flora ve fauna gibi bilim dallarıyla ele alarak bir bilimsel sonuç kitabının hazırlığına katkıda bulundu. Kitabın sonunda eski haritalarda ve Osmanlı belgelerinde Küçükçekmece inceleniyor. İstanbul’un tarihindeki boşlukların doldurulması amaçlandı.

800 bin yıl öncesine inen aletler

Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkan yardımcısı ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Şengül Aydıngün,Kitaptaki makalelerinde arkeolojik izlerin Alt Paleotik Çağa(800 bin yıl) dayandığını açıklıyor. Kazı alanının İstanbul’un nehir, göl ve deniz üçlemesini birleştirdiğini, geniş verimli topraklarının altındaki yer altı sularıyla da insanlık tarihi boyunca yerleşim için aranan tüm özellikleri sağladığını yazdı.

Konstanpinopolis’in sınırları Küçükçekmece’den başlar

Göl havzasının Avcılar Firüzköy kıyılarında 12.000 yıl önce başlayan ilk yerleşimin tarih boyunca kesintisiz devam ettiğini, bazı dönemlerde yerleşimin ve nüfusun büyüdüğünü tespit ettiklerini, M.Ö. 7’inci yüzyıldan itibaren kurulan Byzantion şehir devleti idaresine girdiğini, ardından Roma döneminde Konstantinapolis içine alındığını yazan Aydıngün, “Antik kaynaklar, Roma İmparatoru 1. Constantinus’un Konstantinopolis’in sınırlarını Küçükçekmece’den başlattığını yazar. Ancak, kazılarda şimdiye kadar en eski tabakalar olarak inebildiğimiz seviyeler M.Ö. 17. Yüzyıla ait Hititlere ait seramik parçaları, heykelcikleri ve ‘Geyikli Tanrıça’ figürünlerinin yarımadanın çok daha eskiden itibaren yerleşildiğini gösteriyor. Bu eserlerin deniz kumu seviyesinin 25 cm altından gelmesi M.Ö. 4. Yüzyıldan önce deniz seviyesinin daha alçak olduğunu gösteriyor.  “şeklinde yazdı.

İstanbul’un ilk ören yeri- açık hava müzesi olacak 

Kitapta ayrıca, Yüksek Mimar ve Şehir Planlamacısı Asuman Yeşilırmak’ın bölgenin İstanbul’un ilk ören yeri olması için Kültür ve Turizm Bakanlığına projenin avan halinin gönderildiğini belirtiyor. Küçükçekmece Göl Havzası Bathonea Antik Liman Yerleşmesi, kazılarının yürütüldüğü alanın Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı bilim heyeti tarafından incelendiği öğrenildi. Ören yerinin I. derece arkeolojik sit alanı kapsamında Küçükçekmece Lagünü’nden ilk insan yerleşimlerinin bulunduğu Yarımburgaz Mağarası’na kadar planlandığı, ilk etapta 62 hektar ardından 1030 hektar alanı kapsayacağının  belirtildiği makalede. Bathonea Ören Yeri Projesi’nin İstanbul’un ilk açık hava müzesi olacağı, ulusal ve uluslararası ölçekte ender görülen değerli bitki gen kaynağı barındırdığı, kıtalararası göç eden kuşların önemli bir dinlenme noktası olduğu, festival, konser ve sergi gibi kültürel faaliyetler yapılabileceği, kafeterya, kır bahçeleri, seyir terasları, yürüme ve bisiklet yolları, çocuk oyun alanları uygulanabileceği, nesli tükenmek üzere olan kırmızı listedeki türler için çiçek tarlaları, kuş gözlem platformları, açık spor alanları (tenis, golf, atlı spor, su sporları, yürüyüş, bisiklet, futbol), açık hava ibadet yerleri, otoparklar, elektrikli araçlarla ulaşım, deniz ulaşım iskeleleri yapılabileceği yer alıyor.

Avcılar ve Küçükçekmece’de yaşayanlar tarafından 2012 yılında kurulan Bathonea Kazılarını Destekleme Derneği Başkanı Erhan Bozan, alanın Örenyeri olmasının İstanbul için çok önemli bir fırsat olduğunu söyledi. Bozan, “ Pek çok medeniyete ev sahipliği yapan kentimiz büyük bir fırsat yakaladı. 2015’de yapılan resmi başvurunun olumlu sonuçlanması bu şehre faydalı olacaktır. Şimdiye kadar çok vakit kaybedildi. Geniş boyutlarda Antik Liman yerleşmesinin gün yüzüne çıkartılmasıyla büyük bir Örenyeri olacağına inanıyoruz. Tüm dünya arkeolojisinin ilgisini çeken kitabın çıkması İstanbul tarihi için bir referans olacaktır.” dedi.

Bathonea’nın sırları

1. Tarım bilgisinin Avrupa’ya İstanbul üzerinden geçtiğini ispatlayacak 10000 yıllık çakmaktaşı aletler bulundu.
2. Avrupa topraklarında ilk kez M.Ö. 2 binli yıllarda yaşamış Hititlerin izleri bulundu.
3. Antik tarihçilerin söz ettiği ama ispatlanmamış

Trak/Frig kavimlerinin, M.Ö. 1200’lü yıllarda İstanbul Boğazı’ndan da geçerek Anadolu’ya göç ettikleri seramik buluntuları yanında arkeolojik kanıtlarla ispat edildi.

4-Helenistik dönemde yapıldığı sanılan büyük bir limana ait mendirek ve teras duvarları ve göl içindeki antik fener su altında bulundu. Böylece geçmişte gölün Marmara Denizi’nin bir koyu ve uluslararası deniz ticaretinin ana istasyonu olduğu anlaşıldı.

5 – Roma İmparatoru Konstantin’in M.S. 4. yy’da yaptırdığı imparatorluk binalarına ilk kez ulaşıldı.

6- M.S.626 yılında Avarların İstanbul’a yaptığı saldırının ilk izi karbon testleri ile doğrulandı.

 7-Dünya’da ilk kez tek bir noktada rekor kıracak şekilde, 1500 yıllık 700 adet antik dönem ilaç şişeleri (Unguanterium) bulundu. TÜBİTAK incelemesinde ilaçların kalp ve romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanıldığı tespit edildi.

8- 9. ve 11. yüzyıl arasında kuzeyde yaşayan Vikinglerin Tuna yoluyla Karadeniz üzerinden Akdeniz’e açılırken İstanbul’da kaldıkları biliniyordu. Kazılarda Vikinglere ait izler Polonyalı bilim insanlarının katkılarıyla bulundu.

9- 6. ve 11. yüzyılda İstanbul’da yaşanan büyük depremlerin izleri ilk kez arkeolojik veri olarak tespit edildi.

10- İstanbul’un fethinden önce Fatih Sultan Mehmet’in babası Sultan II. Murat döneminden itibaren Osmanlı’nın yerleştiğine dair Edirne basımı IYI (Oğuz boyu sembolü) işaretli sikkeler bulundu. Bu sikkeler sadece II. Murat döneminde basılmıştı.