Divan-ı Lügat’it Türk Eserinin Yazım Süreci ve İçeriği:

Divan-ı Lügat’it Türk eseri, Orta Asya’nın zengin kültürel ve dil mirasının önemli bir belgesi olarak kabul edilir. 11. Yy’ın sonlarına doğru, Kaşgarlı Mahmud’un Gazne Hükümdarı Sultan Mahmud’un isteği üzerine kaleme aldığı bu eser o dönemin Türk dünyasının zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtmakla birlikte Türk dilinin erken dönemlerine ışık tutan ansiklopedik sözlük ve etnografik bir başyapıttır. Bu eser titiz ve özenli bir çalışma sonucunda kaleme alınmıştır. Kaşgarlı Mahmud farklı boyların yaşadığı bölgelere seyahat ederek dilbilimsel ve etnografik çalışmalar yapmıştır. Bu saha çalışmasında Yazar, farklı lehçe ve kültürel pratikleri inceleyerek eserine farklı bir boyut kazandırmıştır.

Kaşgarlı Mahmud saha çalışmalarının yanı sıra Divan’ı Lügat’it Türk’ün yazımında mevcut kaynaklardan da faydalanmıştır. Arapça ve Farsça kaynakları derleyerek bilgilere eserinde yer veren Yazar, Türk dilinin kökeni ve gelişimine dair önemli bir panoramayı gözler önüne sermiştir. Eserde lehçe ve kelimeler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Türk boylarının kültürü, yaşam biçimi ve adetleri ayrıntılı şekilde eserde yine yer almaktadır. Divan-ı Lügat’it Türk dilbilim eseri dışında Orta Asya’nın etnografik yapısına dair önemli bilgiler taşıyan bir eserdir. Kaynak Türk dilinin derinliklerinle inmek isteyen eserler için vazgeçilmez bir eser ve başucu kaynağıdır. Kaşgarlı Mahmud’un kaleme aldığı bu muazzam eseri, Türk dünyasının zenginliğini ve çeşitliliğini aktaran önemli bir miras olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Eser kültürün ve dilin gelecek kuşaklara aktarılması için kendi bünyesinde kritik bir rolü üstlenmiştir.

KAYNAKLAR:

1)Tekin, T., & Golden, P. B. (2009). A Divan of Middle Eastern Literature: The Book of the Grammar of Yusuf Ziyaeddin. Routledge.

2)Golden, P. B. (2006). The Turkic Dialects of the Karakhanid Period: Interim Report on Work in Progress. Otto Harrassowitz Verlag.

3)Samoylovich, A. (2014). The Language of the Nomads: The Seljuq Period. In Turkish Linguistics in Early Periods (pp. 85-98). Eski Türk Dili Araştırmaları.

4)Lewis, G. (2007). The Book of Dede Korkut. Penguin UK.

5)Gökbilgin, M. T. (2009). An Early 14th Century Treatise on Turkish Grammar: The Syntax of Dīwān Luġāt al-Turk Reconsidered. Türk Dil Kurumu Yayınları.

6)Dankoff, R., Kim, S., & Kelley, A. (2008). An Arabic Account of the Turkish Language. Brill.