İstanbul’un simgesi

Lüfer, İstanbul ile özdeşleşen bir balık olmasının yanı sıra tarih ve edebiyatımızda da sıklıkla konu edildi. Türk edebiyatının simge isimlerinden Ahmet Rasim’in Vay Lüfer Vay adlı 1900 tarihli denemesinde geçen lüfer, Evliya Çelebi’nin tanımladığı balıklarından biriydi. Sultan Abdülhamit’in özel yemekleri arasındaki lüfer Mayıs ayından itibaren Marmara Denizi’nden Karadeniz’e çıkmak için kullandığı İstanbul Boğazı’nda balıkçılara bereket sunuyor. 15 Nisan’da başlayan balık av yasağıyla birlikte sadece geleneksel yöntemlerle avlanan kıyı balıkçıları denize açılırken, ağlara dolan lüferler sevinçle karşılandı. 2009 yılında bilim insanları tarafından hazırlanan raporlarla nesli tükenmek üzere olduğunun altı çizilen lüfer zeki ve kurnaz bir avcı olduğu için İstanbul Boğazı’nın Prensi olarak adlandırılıyor. Kıyı balıkçılarının ağlarına dolan lüferler tezgahlarda satışa sunuluyor. 300-400 gram ağırlığındaki lüferin 140, 400-500 gram ağırlığındaki lüferin ise 150 TL’den satıldığı görülüyor.

Boydan boya lüfer ailesi

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Uğur Uzer, İstanbul’un simge balığı lüferin bu mevsimde Karadeniz’e çıkmak için girdiği İstanbul Boğazı’nda avlanabileceğini belirtirken korunması için tüketicilerin ve balıkçıların duyarlı olması gerektiğini vurguladı. Dr. Öğretim Üyesi Uğur Uzer, “İstanbul’un Efendisi Lüfer Balığı denizlerimizdeki en yüksek ekonomik değere sahip balık türlerinin başında geliyor. Büyüklüklerine göre, 12 cm’ye kadar defne yaprağı, 13-17 cm arasındakilere çinekop, 18-20 cm arasındakilere sarıkanat, 21-30 cm boyutlarında olanlara lüfer, 30-50 cm arasında olanlara kofana, 50 cm’den büyüklere sırtıkara ismi verilmekte. Lüfer göçe başlamadan önce iyice beslenir ve yağlanır böylece çok lezzetli olur. Göç sırasında Marmara Denizi ve Karadeniz’de birçok noktaya yumurta bırakır.” dedi.

Lüfer nesli tehlikede

Dr. Öğretim Üyesi Uğur Uzer, “Marmara Denizi’nin artan nüfus yoğunluğu, şehirleşme, fabrika ve kanalizasyon atıkları kadar aşırı balıkçılık ve iklim değişikliği bu canlıları olumsuz etkiliyor. Marmara Denizi’nin simgelerinden lüferin av miktarı düşüyor. Avlananlar ise eskiye göre daha küçük boylu bireyler. Aşırı av baskısıyla kendini yenileyemeyen stoklar giderek nesli tükenme noktasına geliyor. Ne yazık ki lüfer nesli tükenme noktasına doğru gidiyor. Bu yüzden birçok balık türüne ev sahipliği yapan Marmara Denizi’ni çok iyi korumamız, acil önlemler almamız ve balıkçılığı iyi yönetmemiz gerekiyor. Marmara Denizi gibi önemli zenginliğimizi gelecek nesillerin de faydalanması için çok iyi korumalı ve gözümüz gibi bakmalıyız.” diye konuştu.

Katavaşa ve anavaşa

Ilıman ve tropik sularda yaşayan göçmen bir balık olan lüfer, ilkbahar aylarında deniz suyu ısınınca Akdeniz’den Marmara Denizi’ne oradan da Karadeniz’e doğru gider. Bu göçe ‘Katavaşa’ denildiğini söyleyen Uzer, “Yaz bitiminde tersine göç başlar. Sonbaharda deniz suyu soğuduğunda ise ılıman sulara yani Marmara’dan Akdeniz’e doğru giderler. Bu göçe ise ‘Anavaşa’ denir. Bu sembol balık doğanın müthiş dengesinin ürünüdür” dedi.